Większość osób wchodzących w związek małżeński w Polsce decyduje się, czasem bez szczególnej refleksji, na ustawowy ustrój majątkowy. Co to oznacza? Mówiąc ogólnie, to co małżonkowie nabędą w czasie trwania związku małżeńskiego jest ich wspólną własnością. Przykładowo: uzyskane wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę czy dochody z działalności gospodarczej prowadzonej przez jednego z małżonków wchodzą do majątku wspólnego. W momencie rozwiązania małżeństwa przez rozwód rodzi się pytanie jak dokonać podziału owego majątku.
Należy pamiętać, iż w przypadku wspólności ustawowej mamy do czynienia z innym rodzajem współwłasności niż ten, łączącu dwóch ludzi, którzy nie są małżeństwem, a kupują wspólnie np. samochód. W tym przypadku każdemu z nich przysługuje udział we własności samochodu, którym to udziałem mogą swobodnie dysponować. W przypadku małżonków tak nie jest. Małżonkowie pozostający we wspólności majątkowej nie mogą swobodnie rozporządzać udziałem w prawie własności wspólnego mieszkania czy wspólnego samochodu i nie mogą dokonać również podziału majątku.
Co stanie się jednak, jeżeli dojdzie do rozwodu? Wówczas sytuacja prawna małżonków jest zasadniczo taka jak osób nie pozostających w związku małżeńskim, którzy są współwłaścicielami pewnej rzeczy. Innymi słowy, po rozwodzie eks-małżonkowie mogą albo sami dokonać podziału majątku albo wystąpić do sądu o jego dokonanie. Rozwód ma tu decydujące znaczenie, gdyż wraz z nim ustaje ustrój wspólności ustawowej. Majątek jest nadal wspólny, ale już na zupełnie innych zasadach niż przed rozwodem i może zostać podzielony. Oznacza to, iż np. były mąż dostanie mieszkanie z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego małżonka.
Oczywiście sprawa rozwodowa jest często dopiero preludium do sprawy majątkowej. Teoretycznie zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym sądy mogą dokonać podziału już w procesie rozwodowym. W praktyce zdarza się to bardzo rzadko. Wówczas można wybrać jedną z dwóch możliwości. Pierwsza polega na dokonaniu podziału umownie. W przypadku, gdy w skład dzielonego majątku wchodzi nieruchomość będzie konieczne dokonanie podziału w formie aktu notarialnego. Oczywiście tylko niektórzy się na to decydują. W praktyce bowiem powstają kwestie sporne np. odnoszące się do tego czy mieszkanie zostało nabyte ze środków wspólnych, czy może z oszczędności jednego z małżonków sprzed czasu trwania małżeństwa. Dodatkowo niektórzy byli małżonkowie nie mogą dojść do zgody co do wartości przedmiotów, których są współwłaścicielami. Czasem w sytuacji, gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą prowadzi on lub ona zwykle oddzielny rachunek bankowy. Środki zgromadzone na tym rachunku w czasie trwania wspólności majątkowej są również po rozwodzie własności wspólną. Często jednak byli małżonkowie zarzucają sobie wzajemnie ukrycie przed sobą środków pieniężnych, które winny podlegać podziałowi. Wówczas dochodzi zwykle do sprawy sądowej, którą wszczyna się wnioskiem o podział majątku. Od wniosku o podział majątku po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej pobiera się opłatę stałą w kwocie 1000 złotych. Jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału majątku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych.
Sądowy podział majątku może przybierać różne formy. Prawo własności mieszkania może zostać przyznane jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego. Każdemu z małżonków przysługuje co do zasady udział wysokości ½ w majątku. Jednak w sprawie o podział majątku sąd będzie dokonywał również rozliczenia wydatków i nakładów z majątku osobistego małżonków na ich majątek wspólny jak i odwrotnie. Przykładowo: ktoś zgromadził przed ślubem duże oszczędności, które wydał na remont wspólnie kupionego domu letniskowego. Po rozwodzie, przy podziale majątku wydatki te zostaną uwzględnione na korzyść małżonka, które zainwestował własne pieniądze we wspólny majątek. W szczególnych przypadkach można próbować wykazać, iż udziały eksmałżonków w majątku wcale nie powinny wynosić ½. Ze wszystkich powyższych względów sprawy majątkowe bywają skomplikowane i towarzyszy im często rozbudowane postępowanie dowodowe.
Łukasz Piotr Supera,
Aplikant adwokacki: Kancelaria Adwokacka M.Supera,
