Czerniak jest coraz groźniejszy – umieralność wynosi 1 na 3 pacjentów

Czerniak jest nie tylko jednym z najbardziej agresywnych nowotworów skóry, ale także jednym z najbardziej agresywnych nowotworów w ogóle. A zapadalność na tę chorobę wzrasta z każdą dekadą.

czerniak umieralność
Czerniak jest coraz groźniejszy – umieralność wynosi 1 na 3 pacjentów. Foto cottonbro/Pexels

Czerniak jest nowotworem o największej dynamice wzrostu zachorowań w Polsce. Okazuje się, że co 8-10 lat podwaja się liczba zachorowań. Co więcej, rośnie też liczba zgonów. Umieralność w Polsce wynosi jednego na trzech pacjentów, podczas gdy czerniak uśmierca co dziesiątego chorującego w Niemczech czy USA – mówi prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, Kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Centrum Onkologii.

Czerniak w Polsce

Możliwość wystąpienia czerniaka wzrasta po 20. roku życia, jednak największą liczbę zachorowań notuje się po 65. roku życia. Nowotwór ten wykazuje tendencję wzrostową zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, we wszystkich grupach wiekowych. W latach 1990 -2015 zachorowalność wśród mężczyzn w wieku 22-44 lat wzrosła 2-krotnie, natomiast u kobiet zanotowano niemal 3-krotny wzrost zachorowalności na czerniaka. Wskaźnik zachorowalności dla osób obu płci w średnim wieku (45-64) wzrósł 2-krotnie, natomiast wśród najstarszych osób zanotowano 3-krotny przyrost zachorowalności.

Zobacz także: Jak wysoka powinna być ochrona SPF?

Czerniak – umieralność

Wskaźnik przeżyć wśród pacjentów, u których zdiagnozowano czerniaka w latach 2000-2002, jest podobny dla obu płci – odpowiednio 80% u mężczyzn i 86,8% u kobiet. Natomiast w kolejnych latach (2003-2005) wskaźnik przeżyć uległ zmianie – u mężczyzn nastąpił nieznaczny wzrost (82,5%), natomiast u kobiet stopień przeżywalności zmalał (84,8%).

W 2015 roku liczba zgonów spowodowana czerniakiem wynosiła ponad 1500, podczas gdy w 1990 roku umieralność była o ponad połowę mniejsza. Znaczny wzrost śmiertelności z powodu czerniaka następuje wśród osób po 50. roku życia. Na przestrzeni ostatnich 25 lat w grupie mężczyzn powyżej 65. roku życia nastąpił niemal 3-krotny wzrost śmiertelności, natomiast u kobiet w tym samym wieku nastąpił 2-krotny wzrost śmiertelności. Jednocześnie, dane wskazują, że umieralność osób młodych oscyluje w okolicach 15%. Szacuje się, że umieralność z powodu czerniaka w Polsce jest o około 20% wyższa niż w Unii Europejskiej, przy czym w Polsce czerniak diagnozowany jest rzadziej niż w Europie. Śmiertelność spowodowana czerniakiem jest również dodatnio skorelowana ze stopniem zaawansowania choroby.

Profilaktyka

Wczesne stadium choroby daje szansę na wyleczenie 97% pacjentów, podczas gdy w zaawansowanym stadium czerniaka jest to jedynie kilka procent. Świadomość na temat czerniaka wśród Polaków rośnie, lecz wciąż jest niewystarczająca. Pacjenci zgłaszają się do lekarza w zaawansowanym stadium choroby, kiedy możliwości walki z czerniakiem są ograniczone ze względu na bardzo agresywny przebieg choroby. Mało osób przygląda się też swojej skórze samodzielnie. Regularne obserwowanie własnego ciała i zwracanie uwagi na już istniejące bądź nowe znamiona pod kątem charakterystycznych dla czerniaka cech jest ważne w profilaktyce tej choroby.

Cechy charakterystyczne czerniaka

Cechy czerniaka określają kryteria ABCDE.
A – asymetria np. znamię „wylewające się” na jedną stronę,
B – brzegi poszarpane, nierównomierne, posiadające zgrubienia,
C – czerwony lub czarny i niejednolity kolor
D – duży rozmiar, wielkość zmiany: powyżej 0,5 cm,
E – ewolucja, czyli postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.

W przypadku zidentyfikowania znamion, którym można przypisać jedną z wymienionych cech, należy bezzwłocznie zgłosić się na wizytę do chirurga-onkologa lub dermatologa, po uprzednim otrzymaniu skierowania od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarza rodzinnego.

Badanie diagnostyczne czerniaka jest całkowicie bezbolesne. Lekarz ogląda skórę za pomocą dermatoskopu, który pomaga zidentyfikować wszelkie patologiczne zmiany w obrębie znamion – wyjaśnia dr n. med. Monika Słowińska, specjalista dermatolog-wenerolog z Kliniki Dermatologii w Centralnym Szpitalu Klinicznym MSW w Warszawie.

Rozpoznanie czerniaka w jego wczesnym stadium pozwala na ograniczenie terapii do chirurgicznego usunięcia zmiany z szerokim marginesem okolicznej tkanki, bez konieczności włączania leczenia systemowego. Dlatego tak istotne jest propagowanie wśród społeczeństwa profilaktyki czerniaka.

Solarium a czerniak

Stan swojej skóry powinny kontrolować również osoby korzystające z solariów. Solaria znalazły się w najwyższej kategorii rakotwórczej szkodliwości i są na równi z paleniem papierosów czy azbestem. Sztuczne promieniowanie UV emitowane przez łóżka opalające jest znaczącym czynnikiem odpowiadającym za powstawanie pierwotnych zmian oraz przerzutów czerniaka. Promieniowanie solarium jest około 10-15 razy silniejsze niż promieniowanie słoneczne w najbardziej gorący dzień. Można zatem przyjąć, że 10-minutowa wizyta w solarium obciąża skórę jak niemal 100 minut przebywania w pełnym słońcu bez żadnej ochrony skóry. U osób, które korzystają z solarium częściej niż raz w miesiącu, ryzyko zachorowania na czerniaka wzrasta o 55%. Natomiast u osób poniżej 30. roku życia ryzyko to wzrasta aż o 75%! Szczególnie niebezpieczne staje się korzystanie z solarium w okresie jesienno-zimowym, gdy skóra jest nieprzygotowana na silne promieniowanie ultrafioletowe.

Grupa ryzyka

Ryzyko zachorowania na czerniaka wzrasta głównie wśród osób, które reprezentują szczególny typ urody oraz u których w rodzinie występowały już przypadki czerniaka lub innych nowotworów skóry.

Cechy sprzyjające zachorowaniu na czerniaka:

  • jasna karnacja
  • jasne oczy
  • rude lub blond włosy
  • piegi lub liczne znamiona i zmiany barwnikowe
  • niska tolerancja słońca i utrudnione opalanie
  • łatwość ulegania poparzeniom słonecznym

Jak się chronić przed czerniakiem?

W walce z czerniakiem bardzo ważna jest profilaktyka. Dlatego unikaj przebywania na bardzo intensywnym słońcu, szczególnie w godzinach 11:00-16:00. Stosuj także kremy z wysokimi filtrami UVA oraz UVB na całe ciało. Noś okulary przeciwsłoneczne i nakrycie głowy oraz nie opalaj się w solarium! Ponadto regularnie, raz w miesiącu, oglądaj swoją skórę, aby szybko rozpoznać nowe i podejrzane zmiany. Jeśli masz jakieś podejrzenia lub obawy dotyczące twoich znamion, skonsultuj się z dermatologiem lub chirurgiem-onkologiem. W przeciwnym wypadku zgłaszaj się do nich na kontrolne, coroczne wizyty.