Zdrowe opalanie – jak to zrobić ? Jak chronić skórę przed szkodliwym promieniowaniem!? Do czego służą aktywatory ? Czy samoopalacz to dobre rozwiązanie ? W jakich godzinach się opalać. Ryzyko chorób – uwaga czerniak ! Zbliża się lato. Okres wypoczynku. Większość z nas wybierze się na krótszy lub dłuższy wypoczynek nad morze, jeziora, góry. Przed urlopem będziemy życzyć sobie dużo, dużo słońca i dla wielu z nas, te życzenia się spełnią. Wrócimy z urlopu z opalenizną na tzw.: „murzyna” i przez kilka następnych tygodni będziemy wzbudzać podziw znajomych.
Jako lekarz zawsze jednak przestrzegam: lepiej zapobiegać, niż leczyć!
Skutkiem promieniowania ultrafioletowego emitowanego przez słońce są m.in:
1. oparzenia słoneczne – udowodniono, że oparzenie słoneczne, szczególnie w dzieciństwie sprzyja powstawaniu nowotworów skóry, zwłaszcza CZERNIAKA!
2. przedwczesne starzenie skóry – udowodniono, że promieniowanie UVB i UVA uszkadza naczynia krwionośne i kolagen
3. wystąpienie ciężkich schorzeń skóry i tkanki podskórnej np. toczeń.
Pamiętajmy, że stosowanie doustnie dużej ilości środków chemicznych (np. barwniki, konserwanty) i leków (np. antybiotyki, leki obniżające ciśnienie) oraz stosowanie na powierzchnię skóry substancji światło uczulających, takich jak leki czy kosmetyki zawierające substancje zapachowe, zioła, barwniki, sprzyja negatywnym skutkom promieniowania ultrafioletowego!
Jak się przed tym ustrzec?
Wyróżniamy dwa rodzaje filtrów zależne od mechanizmu działania:
Te pierwsze, tzw. fizyczne, jedynie odbijają promienie słoneczne i mają małą siłę działania ochronnego. Do nich należą np. tlenek cynku, tlenek tytanu, krzemionka, kaolin.
Te drugie, tzw. chemiczne, pochłaniają energię promieniowania i są bardzo wydajne. Pochłaniają nawet do 97% promieniowania słonecznego! Skupmy się zatem na tym optymalnym rozwiązaniu, czyli kosmetykach zawierających filtry chemiczne.
Każdy preparat kosmetyczny, mający na celu ochronę skóry przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych musi posiadać odpowiednią „moc” działania ochronnego. Siła działania ochronnego przed promieniowaniem typu UVB /opisywany jest na opakowaniu jako SunProtectionFactor/ waha się od 2 do 100. Skrót ten określa , ile razy dłużej możemy przebywać bezpiecznie, czyli bez oparzenia skóry, na słońcu. Wyjaśnię na przykładzie: pierwsze oznaki oparzenia (rumień) pojawiają się na naszej skórze po 15 minutach. Stosując krem ochronny oznaczony SPF 15 możemy, teoretycznie, przebywać bezpiecznie, a więc bez oparzenia 15 razy dłużej. W tym konkretnym przypadku 15 minut x SPF15 = 225 minut. Oznacza to, że dopiero po ok. 3 godzinach /225 : 60minut/ ciągłego przebywania na słońcu wystąpi rumień. Stopień ochrony przed promieniowaniem UVA jest bardziej skomplikowany. Nie ma standardowych metod oceny stopnia ochrony przed UVA. Dlatego są dwa parametry wyszczególnione na opakowaniu kosmetyku: IPD zakres wartości 10 do 90 lub IPPD zakres wartości od 2 do 28.
Aby nasz letni wypoczynek nie stał się jedną wielką frustracją związaną ze szkodliwym działaniem słońca udzielę Państwu kilku rad. Często kupujecie Państwo kosmetyki ochronne na zasadzie przypadku lub intuicji. Tymczasem podstawą bezpiecznego korzystania z kąpieli słonecznych jest znajomość swojego fototypu, ponieważ to na jego właśnie podstawie dobieramy odpowiednio wysoki filtr przeciwsłoneczny.
Jak określić swój fototyp?
Punktem wyjścia jest reakcja naszej skóry po 30 minutowym przebywaniu latem na słońcu (oczywiście w klimacie umiarkowanym).
Wyróżniamy VI fototypów: I. zawsze rumień, nigdy opalenizna /do tej grypy należą albinosi, rudowłosi, osoby z bardzo jasną skórą, niebieskimi oczami/, II. zawsze rumień, niewielka opalenizna /do tej grupy należą osoby o jasnej skórze, blondyni, szatyni/, III. niewielki rumień, silna opalenizna /osoby z tym fototypem mają jasnobrązową skórę, oczy piwne, szatyni, bruneci/, IV. nigdy rumień, silna opalenizna / karnacja skóry jest jasnobrązowa, oczy ciemne, bruneci/, V. fototyp dotyczy Arabów, Indian, ludzi mieszkających w strefie podzwrotnikowej i wreszcie VI. fototyp dotyczy osób rasy czarnej /Murzynów/.
Jeśli jesteś osobą z fototypem I, to powinieneś stosować preparaty światło ochronne powyżej 25; II = ochrona bliska maxymalnej powyżej 20; III = powyżej 10; IV = powyżej 8.
Zasady stosowania preparatów ochronnych: stosujemy co najmniej 15- 20 minut przed planowaną ekspozycją na słońce! A nie, jak to się często zdarza, dopiero na plaży. Po każdych 2 –3 godzinach ciągłego przebywania na słońcu lub kąpieli w wodzie, należy nanieść dodatkową, nową porcję kremu. Nie wystarczy zatem uczynić tego raz, na początku opalania, co również ma nierzadko miejsce. Ilość użytego kremu powinna być, jak największa. Krem powinien zawierać filtry chroniące nas przed zarówno UVB jak i UVA. Stosowanie kremu chroniącego nas tylko przed UVB, jest swojego rodzaju pułapką.
I na koniec, ważna przestroga: nie zapominajmy o preparatach ochronnych dla dzieci. Na rynku są już dostępne kremy przeznaczone specjalnie dla nich, z myślą o ich delikatnej skórze (Anthelios Enfants 40). Pamiętajmy, że poparzenia słoneczne przebyte w dzieciństwie mają bezpośredni wpływ na wzrost ryzyka zachorowania na czerniaka w wieku dojrzałym (wykazano, że nawet niewielkiego stopnia oparzenie słoneczne u dziecka poniżej 12 roku życia zwiększa 3-4 krotnie ryzyko rozwoju czerniaka!).
UWAGA: CZERNIAK!!!
Okres wczesno – wakacyjny skłania nas do opublikowania artykułu nt. czerniaka, którego jedną z głównych przyczyn jest promieniowanie ultrafioletowe /UV /emitowane przez słońce. Czerniak jest jednym z najbardziej złośliwych nowotworów! W 90% przypadków występuje w skórze, ale sporadycznie może pojawiać się w gałce ocznej i błonach śluzowych: przewód pokarmowy, moczowy, opony mózgu. Badania medyczne prowadzone od ponad 30 lat w wielu państwach na całym świecie, wykazują stały wzrost zachorowań na ten nowotwór. Liczba nowych przypadków podwaja się co 10 – 15 lat. Najbardziej dramatycznym wynikiem tych wieloletnich obserwacji jest fakt, że ilość śmiertelnych przypadków wzrasta szybciej, niż w przypadku innych nowotworów złośliwych, szczególnie u mężczyzn. Najważniejszą sprawą w profilaktyce i wczesnym wykrywaniu tego groźnego nowotworu jest wyodrębnienie grupy osób o tzw. podwyższonym ryzyku.
KTO POWINIEN BYĆ PO SZCZEGÓLNĄ OBSERWACJĄ:
1.osoby o jasnej karnacji, jasnych włosach, rudzi /są to osoby o tzw. fototypie I i II, tzn. tacy, których nieosłonięta skóra w kontakcie ze słońcem reaguje zawsze podrażnieniem, nawet oparzeniem; osoby te prawie w ogóle się nie opalają
2. osoby które uległy poparzeniom słonecznym, szczególnie w dzieciństwie
3. osoby narażone na tzw. okazjonalną /np. urlopową/ silną ekspozycję na słońce
4. osoby, u których występuje, szczególnie rodzinnie, tzw. ZESPÓŁ ZNAMION ATYPOWYCH, czyli duża ilość znamion barwnikowych tzw. pieprzyków, ale o charakterystycznym wyglądzie – mają nieregularny brzeg, wielkość powyżej 1 cm, często są uwypuklone w części środkowej – przypominają swym wyglądem sadzone jajko, zabarwienie tych zmian jest niejednolite od ciemno-brązowego po ciemno-różowe
5. osoby, u których w rodzinie wystąpiło zachorowanie na czerniaka
6. osoby o dużej ilości zwykłych znamion barwnikowych /powyżej 100 / lub osoby, u których na skórze występują pojedyncze, ale o bardzo znacznych rozmiarach zmiany barwnikowe.
Jeśli moglibyście państwo zakwalifikować siebie do chociaż jednej z tych 6 grup, to musicie koniecznie odwiedzić lekarza dermatologa!
OBJAWY, KTÓRE POWINNY NAS ZANIEPOKOIĆ W TRAKCIE OGLĄDANIA ZNAMIENIA BARWNIKOWEGO:
a. nieregularny brzeg- brak symetrii
b. nierówna powierzchnia
c. nierównomierne zabarwienie – miejsca ciemniejsze i jaśniejsze
d. krwawienie ze znamienia
e. są miejsca na skórze, w których występowanie znamienia barwnikowego może być niebezpieczne, tzn. może z niego powstać czerniak, są to miejsca narażone na stałe drażnienie, np.: podeszwy stóp, powierzchnie dłoniowe rąk, okolica pasa, u kobiet miejsca drażnione przez biustonosz Wielu lekarzy praktyków /chirurgów-onkologów, dermatologów/ uważa, że każde znamię barwnikowe występujące w tych okolicach powinno być usunięte chirurgicznie i poddane badaniu histopatologicznemu!!
JAK ZAPOBIEGAĆ?
1. najważniejszym elementem profilaktyki jest: ochrona przed szkodliwym działaniem Ultrafioletu, czyli promieni słonecznych oraz tych emitowanych przez sztuczne źródła UV. Należy pamiętać , że sztuczne źródła promieniowania ultrafioletowego np. solaria, zwiększają statystycznie prawie dwukrotnie ryzyko zachorowania na czerniaka!!! Dotyczy to przede wszystkim osób z fototypem I i II
2. bezwzględnie chronić dzieci, już od okresu niemowlęcego przed oparzeniami słonecznymi oraz nadmierną ekspozycją na słonce
3. bez względu na rodzaj fototypu nie możemy dopuszczać do nadmiernego, gwałtownego opalania np. w czasie urlopów
4. nakazem chwili jest systematyczne stosowanie kremów z filtrami p-słonecznymi dobrej jakości i o wysokiej protekcji (ochronie /, SPF powyżej 25 .
Artur Markowski
Dermatolog – Specjalista chorób skóry
www.pcme.p
