Syndrom widzenia komputerowego – czym jest?

Technologiczny postęp nie tylko ułatwia wygodne funkcjonowanie w świecie, ale również przyczynia się do powstawania wielu niekorzystnych zjawisk. Codzienne i długotrwałe patrzenie w ekrany elektronicznych urządzeń nie pozostaje obojętne dla wzroku. Oczy nie są bowiem ewolucyjnie przystosowane do wielogodzinnego skupiania się nad emitującym światłem. Często zresztą jaskrawym i skontrastowanym oraz położonym w bliskiej odległości od nich.

Już w 1994 roku zdefiniowano problem występujący u osób, które każdego dnia spędzają przed ekranem monitora więcej niż dwie godziny. The American Academy of Ophthalmology przedstawiło definicję CVS (syndrom widzenia komputerowego) jako „złożonego zespołu problemów dotyczących oczu i widzenia, powiązanych z pracą do bliży, które odczuwa się w trakcie korzystania z komputera lub wykonywania powiązanych czynności”. W 1999 roku, w Klinice Okulistyki Akademii Medycznej we Wrocławiu, przeprowadzono badania dotyczące tej przypadłości. W grupie 5 000 badanych na każde 100 osób, aż 96 miało jeden lub więcej objawów typowych dla syndromu widzenia komputerowego.

Dziś problem wciąż narasta, a wielu z nas jest wręcz skazanych na pracę przed ekranem komputera. Co możemy zrobić, aby zadbać o jak największy komfort pracy oraz higienę oczu?

Przyczyny syndromu widzenia komputerowego

Badania wykazały, iż największy wpływ na nadmierne przeciążenie wzroku wywiera nie wpływ monitora, ale nieprawidłowa higiena pracy.

Wśród przyczyn wystąpienia CVS najczęściej wymienia się:
• Rodzaj i natężenie oświetlenia pomieszczenia.
• Złe ustawienie monitora – ekran umieszczony za blisko lub za daleko i pod złym kątem. To wymusza przyjmowanie złej pozycji ciała.
• Nieprawidłowe ustawienia wielkości czcionki. Badania wykonane przez Vision Ergonomics Research Laboratory wykazało, że zmiana wielkości i kształtu czcionki ma wpływ na jakość widzenia oraz może przyczyniać się do powstawania zaburzeń wzroku. Najbardziej przyjazną oczom czcionką jest Verdana o wielkości 10-12.
• Odległość oczu od monitora.
• Zbyt rzadkie mruganie.
• Brak przerwy podczas pracy przed ekranem – stała praca przy komputerze, skupiająca wzrok w tej samej odległości, powoduje przeciążenie wzroku.
• Refleksy świetlne padające z ekranu. Odbicia i odblaski wpływają na pogorszenie obrazu, przyczyniając się do powstania tzw. dyskomfortu optycznego.
• Pozycję i ułożenie ciała oraz kąt nachylenia głowy podczas pracy.
• Niekorygowane wady wzroku np. astygmatyzm, krótkowzroczność, nadwzroczność, starczowzroczność, achromatopsja. Negatywne znaczenie może mieć też stosowanie szkieł dwuogniskowych, które wymuszają prace w nienaturalnych pozycjach.

Wszystkie te czynniki występujące pojedynczo lub jednocześnie, mogą być przyczyną przeciążenia oczu oraz wpływają na poziom odczuwanego napięcia i dyskomfortu.

Objawy syndromu widzenia komputerowego

Okulista może zdiagnozować CVS w trakcie badania oczu, zwracając szczególną uwagę na ich pracę oraz reakcje podczas patrzenia z odległości typowej dla ustawienia monitora komputerowego. Istnieje wiele objawów zespołu widzenia komputerowego. Jednym z nich jest ogólne przemęczenie narządu wzroku. Pojawia się ono zazwyczaj po 3–4 godzinach spędzonych przed ekranem i objawia się narastającym bólem oczu i głowy oraz powoduje trudności z zachowaniem ostrości widzenia.

Bardzo częstym objawem jest również występowanie tzw. zespołu s oka. Zbyt rzadkie mruganie podczas pracy przed komputerem powoduje zakłócenie ,,gospodarki łzowej’, objawiającej się nieprawidłowym rozprowadzaniem filmu łzowego nawilżającego i  oczyszczającego oko. Powoduje to wysuszenie, swędzenie i pieczenie, zaś u niektórych osób może się również pojawić uczucie obecności ciała obcego w oku, tzw. podwójne widzenie oraz światłowstręt. Pamiętajmy, ze nieleczony zespół suchego oka może doprowadzić do zapalenia spojówki lub rogówki, a nawet ich uszkodzenia. Ważna jest w tym przypadku profilaktyka – to schorzenie dotyczy już co piątego dorosłego mieszkańca Europy. Kobiety chorują częściej, niż mężczyźni, a najbardziej po 50 r. życia, zatem ta grupa powinna być najbardziej czujna.

Innym objawem syndromu widzenia komputerowego może być pogorszenie widzenia, najczęściej na bliskie odległości, które wynika ze zmniejszenia lub utraty zdolności akomodacji oka (tzw. progresywne zmiany refrakcji). Do kolejnych negatywnych skutków pracy przed ekranem komputera należą też podrażnienie i zaczerwienienie oczu, zaburzenia widzenia barwnego oraz bóle głowy, szyi, pleców i barków.

Czy wszystkie powyższe objawy wystarczą, aby zakwalifikować CVS do kategorii chorób?

Czy CVS jest chorobą?

CVS nie jest traktowane jako choroba. Powszechnie uważa się, że jest to raczej długotrwałe przemęczenie narządu wzroku, któremu przy odpowiedniej profilaktyce można zapobiegać. Normy BHP pracę przy komputerze (ponad 4 godziny dziennie) klasyfikują jako zajęcie uciążliwe. Zatrudnionemu ,,przy pracy komputerowej” przyznane są jedynie uprawnienia do starania się o refundację soczewek korygujących.

Mimo wszystko nie należy bagatelizować CVS! Narażanie oczu przez wiele lat na przeciążenia, może prowadzić do powstania trwałych wad i schorzeń. Badania pokazują, że przy braku odpowiedniej profilaktyki oraz przy stałym (2-3 – godzinnym kontakcie wzroku z ekranem) następuje wystąpienia charakterystycznych objawów syndromu widzenia komputerowego.

Jak zatem powinna wyglądać właściwa profilaktyka CVS?

Jak uniknąć CVS? Profilaktyka i leczenie

W dzisiejszych czasach jest bardzo trudno zrezygnować z używania ekranów i wyświetlaczy. Na szczęście profilaktyka CVS opiera się na kilku prostych działaniach oraz wprowadzeniu niewielkiej korekty do stylu życia. Oto kilka zasad profilaktycznych:

1. 1. Badaj się regularnie u okulisty (co najmniej raz na pół roku).
   2. Zadbaj o odpowiednią ergonomię pracy. Pracuj w czystych, odpowiednio przewietrzonych pomieszczeniach. Dbaj o odpowiednią wilgotność powietrza. Nie powinna być ona niższa niż 60%. Utrzymuj wyprostowaną sylwetkę, miej wygodnie oparte plecy, zaś stopy płasko przylegające do podłogi. Ekran ustaw w odległości wyprostowanej ręki (w odległości 40-75 cm od oczu, na wysokości wzroku, tak, by nie odbijało się od niego światło).
   3. Staraj się często mrugać, wpatrując się w ekran monitora rzadko mrugamy, co powoduje wysuszenie powierzchni oka.
   4. Stosuj krople lub żele nawilżające (tzw. sztuczne łzy) – można je zakupić w każdej aptece bez recepty. Najlepiej stosować te na bazie kwasu hialuronowego, bez konserwantów. Jeżeli przy ich regularnym stosowaniu komfort widzenia nie poprawi się, należy udać się do okulisty. Lekarz sprawdzi, czy oczy wydzielają odpowiednią ilość łez i czy ich skład jest prawidłowy. Może też przepisać krople przygotowane z surowicy naszej własnej krwi. W sposób długotrwały nawilżają one gałkę oczną, nie uczulają, korzystnie wpływają na nabłonek oraz pomagają w leczeniu niegojących się uszkodzeń nabłonka rogówki oraz spojówki.
   5. Zmieniaj punkt widzenia. Co jakiś czas spójrz w bok, daleko przed siebie lub na coś, co znajduje się bardzo blisko. Takie proste ćwiczenia oraz patrzenie na zieleń za oknem jest ,,odprężające dla wzroku”.
   6. Zadbaj o właściwe oświetlenie miejsca pracy. Najlepsze będzie światło naturalne.  Unikajmy sytuacji, w których monitor stoi przodem do źródła światła – będzie się ono odbijało od powierzchni ekranu, co męczy wzrok. Unikaj usytuowania monitora na tle skontrastowanych z nim powierzchni. Należy minimalizować odbicia; używaj zasłon lub rolety. Przy oświetleniu sztucznym świateł należy pamiętać o właściwej intensywności – zbyt duża lub zbyt mała ilość światła będzie powodować przyspieszone męczenie się oczu. Zaopatrz się w okulary z powłoką antyrefleksową, która redukuje odbicia i odblaski od monitora oraz poprawiają ostrość i kontrast widzenia. Takie szkła są też barierą ochronną przeciw promieniom ultrafioletowym oraz falom elektromagnetycznym. W przypadku gdy nie masz wady wzroku, możesz kupić soczewki z mocą zerową. Jeśli natomiast korzystasz z soczewek kontaktowych, staraj się kupować te z filtrem UV.
   7. Rób regularne przerwy. Zgodnie z zasadą 20/20/20 – co dwadzieścia minut przerwij pracę na co najmniej 20 sekund i popatrz na obiekt oddalony o 20 stóp, intensywnie przy tym mrugając.
   8. Rób ćwiczenia oczu. Wykonuj ruchy gałek ocznych, np. ruchy w płaszczyźnie pionowej (w górę i w dół), w płaszczyźnie poziomej (na boki) oraz okrężne ruchy gałek ocznych.
   9. Prowadź zdrowy styl życia. Najlepsza jest urozmaicona, zbilansowana dieta, z dużą ilością owoców i warzyw. Najważniejsze dla zdrowia oczu są witaminy z grupy A, C i E oraz cynk, selen i magnez. Do menu warto również włączyć tłuste ryby, olej lniany i z wiesiołka oraz orzechy włoskie. Pij też dużo wody. Z badania przeprowadzonego w 2017 roku wynika, że wśród osób, które przez dwa tygodnie piły w ciągu dnia minimum 6-8 szklanek wody średniozmineralizowanej oraz unikały kawy, herbaty i alkoholu, 80% z nich zauważyło zmniejszenie objawów suchego oka. Na same oczy można stosować ziołowe kompresy np. z świetlika lekarskiego, bławatka, rumianku albo herbaty. Wzrok w dobrej formie utrzymuje również aktywność fizyczna – zmniejsza ona ciśnienie krwi w organizmie.
   10. Stosuj aplikacje, umożliwiające planowanie i organizowanie pracy przy komputerze (np. EyeCareReminder).

A co z dziećmi?

W najtrudniejszej sytuacji są najmłodsi użytkownicy urządzeń elektronicznych. Ponieważ ich wzrok stale się rozwija, ich oczy nie są w stanie podołać obciążeniom wynikającym z nadmiarowego wpatrywania się w ekran tableta, telewizora czy smartfona. Bardzo szybko może dojść wtedy do powstawania wad wzrok, kłopotów z koncentracją oraz z dłuższym czytaniem.

W dobie alarmujących sygnałów, pochodzących od psychologów o występującym, również wśród dzieci, uzależnieniu od korzystania z urządzeń cyfrowych, warto zadbać o profilaktykę, edukację oraz wpajanie zdrowych nawyków już od najmłodszych lat.