Niepłodność u kobiet powoli przestaje być tematem tabu. I nic dziwnego, w końcu dotyka wiele pacjentek na całym świecie. Tymczasem nadal można spotkać pary, które postanawiają zamknąć się z tym problemem w czterech ścianach. Choć w obecnych czasach istnieje wiele metod, które pomagają w walce z niepłodnością, niektórzy nie robią nic, bo często nawet nie wiedzą, od czego zacząć. Odpowiedź jest jednak prosta: od diagnostyki.
Z czego wynika niepłodność?
Wina może leżeć zarówno po stronie kobiety, jak i mężczyzny. Oczywiście „wina” w sensie przenośnym – nikt nie jest odpowiedzialny za to, że ma problemy z zajściem w ciążę bądź zapłodnieniem. Kłopot wynika z różnych przyczyn zdrowotnych, przy czym pacjent nie ma wpływu na powstawanie praktycznie żadnej z nich.
Niepłodność u kobiet najczęściej wiąże się z zaburzeniami hormonalnymi, wadami budowy macicy, endometriozą, a także zrostami pooperacyjnymi czy pozapalnymi w jamie brzusznej. Z kolei u mężczyzn problem ten powodować mogą nieprawidłowości nasienia. Wśród nich wyróżnia się m.in. zaburzenia dotyczące liczby, budowy i czynności plemników, brak plemników, niedrożność dróg wyprowadzających nasienie czy zaburzenia erekcji.
– Niepłodność może być pierwotna – jeśli dotyczy braku pierwszej ciąży. Może również dotknąć te pary które mają już jedno lub więcej dzieci. Mamy wtedy do czynienia z niepłodnością wtórną. Ta choroba zawsze dotyczy pary – kobiety i mężczyzny, z których każde z osobna może być zdrowe i płodne – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Marek Gogacz, Szpital Żagiel Med w Lublinie.
Niepłodność u kobiet – diagnostyka
Przypomnijmy, że niepłodność oznacza niemożność zajścia w ciążę po przynajmniej roku regularnego współżycia bez zabezpieczenia. Kobietom, które pomimo takich prób nie zobaczyły na teście ciążowym dwóch kresek, zaleca się diagnostykę.
– Są sytuacje, w których zaleca się wcześniejszą diagnostykę – zwykle kiedy wiek kobiety przekracza 35 lat, miesiączki są nieregularne, rzadkie lub zanikają całkowicie. Wskazaniem do wcześniejszej diagnostyki są również wady w budowie narządów płciowych – tłumaczy ekspert.
Wywiad lekarski
– Najważniejszym etapem diagnozowania niepłodności jest wywiad lekarski, który przeprowadzany jest na pierwszej wizycie. Pacjentka powinna być przygotowana na czasem niewygodne, intymne i wstydliwe pytania. Niestety, bez zebrania dogłębnego wywiadu trudno jest ustalić kolejne kroki – uprzedza specjalista.
Jakich pytań możemy się spodziewać? Przede wszystkim o regularność cyklu miesiączkowego, częstotliwość współżycia, ilość partnerów seksualnych czy o przebyte zakażenia. Lekarz pyta także o wady wrodzone, choroby genetyczne występujące w rodzinie oraz poronienia. Pamiętajmy, by szczerze i dokładnie odpowiadać na pytania doktora – ukrywanie przed nim istotnych informacji może mieć wpływ na problemy ze zdiagnozowaniem problemu.
Kolejne etapy diagnostyki niepłodności
Jeśli chcemy pozbyć się problemów z zajściem w ciążę, musimy przygotować się na odbycie pewnych badań. Konieczne może być USG wykonywane 2-4 razy w miesiącu, a także badania stężenia wybranych hormonów we krwi przeprowadzanego w różnych fazach cyklu. Na podstawie tych badań lekarz pozna cykl menstruacyjny pacjentki, a także stwierdzi, czy dochodzi do owulacji oraz kiedy pojawiają się dni płodne.
– Jeśli lekarz stwierdza brak owulacji, może zastosować leki, które będą pobudzać jajniki i stymulować owulację. Są to zwykle tabletki albo zastrzyki. Istotne jest, aby przyjąć je na początku cyklu – informuje doktor.
Zwykle, jeśli miesiączki są regularne, nie trzeba sprawdzać stężenia prolaktyny, ale warto sprawdzić stężenie: FSH i AMH (na podstawie stężenia tych hormonów można poznać potencjał rozrodczy kobiety), androgenów i TSH.
Badania narządów płciowych
Wady w budowie kobiecych stref płciowych mogą stanowić przyczynę niepłodności, dlatego też warto wykonać badania, które pozwolą wykryć problem. Wśród nich wyróżnia się:
- histeroskopię – badanie oceniające budowę jamy macicy. Podczas niego można usunąć mięśniaki, polipy i zrosty;
- HSG – dzięki niemu dochodzi do uwidocznienia jamy macicy i jajowodów. W ten sposób sprawdzana jest ich drożność. W niektórych przypadkach badanie umożliwia również udrożnienie jajowodów, dzięki czemu usuwana jest przyczyna niepłodności spowodowana niedrożnością;
- biopsję rysową endometrium – wykonuje się ją w celach diagnostycznych w przypadku podejrzenia zmian w obrębie śluzówki szyjki i jamy macicy, które budzą wątpliwość;
- kolposkopię – umożliwia ocenę kondycji nabłonka w badanym obszarze narządów płciowych. Jeżeli lekarza coś zaniepokoi, jest on w stanie pobrać materiał z szyjki do szczegółowego badania podczas kolposkopii;
- cytologię – standardowe badanie diagnostyczne służące do wykrywania stanów przednowotworowych i nowotworowych w obrębie szyjki macicy, które również mogą powodować problemy z zajściem w ciążę;
- laparoskopię diagnostyczną – w badaniu rozpoznaje się między innymi endometriozę, ocenia się budowę i położenie narządów miednicy mniejszej, sprawdza drożność jajowodów czy obecność zrostów;
- test PCT – to badanie śluzu szyjkowego, które należy wykonać w ciągu 8 godzin po odbytym stosunku płciowym (zwykle po 2 godzinach od współżycia). W badaniu ocenia się stopień aktywności plemników, które są widoczne w wydzielinie szyjki macicy. Na tej podstawie można ocenić szansę danej pary na zajście w ciążę. Zanim wykona się to badanie, wcześniej należy zbadać nasienie mężczyzny.
Niepłodność u kobiet – inne badania diagnostyczne
– Kiedy diagnozujemy niepłodność u kobiet, szukamy przyczyn ewentualnych infekcji. W wybranych przypadkach wykonujemy badania w kierunku obecności Chlamydii, Mycoplazmy czy Ureaplazmy – są to najczęstsze przyczyny infekcji i trudności z uzyskaniem ciąży. Infekcje te mogą bardzo mocno mobilizować układ odpornościowy i prowadzić do niedrożności jajowodów, mając ogromny wpływ na płodność – przestrzega profesor.
Na płodność mogą mieć wpływ także czynniki immunologiczne takie jak przeciwciała antyfosfolipidowe, przeciw-plemnikowe, czy przeciw-jajnikowe. Ponadto czasem, diagnozując niepłodność u kobiet, wykonuje się również badania genetyczne.
– Wykonujemy je wtedy, kiedy istnieje podejrzenie genetycznych przyczyn niepłodności. Badanie kariotypu umożliwia wykrycie zmian czy nieprawidłowości w budowie, a także liczbie chromosomów. Głównym wskazaniem do wykonania badań genetycznych jest dogłębna diagnostyka i przeanalizowanie tła genetycznego pary starającej się o dziecko – nakreśla prof. Gogacz.
Wskazaniem do badań genetycznych są m.in.:
- pierwotny brak miesiączki;
- przedwczesne wygaśnięcie pracy jajników;
- wrodzone zmiany w budowie ciała oraz nawracające poronienia.
