Zaburzenia odżywiania u dzieci

Problem zaburzeń odżywiania, w szczególności anoreksji dotyczy coraz młodszego pokolenia. Według statystyk, średnio co czwarta uczennica gimnazjum stosowała już dietę, a specjaliści coraz częściej zauważają, że problem dotyka także uczniów podstawówki.

Zaburzenia odżywiania u dzieci
Jak postępować w przypadku, gdy obsesją dziecka staje się dieta? Fotolia

Co mogą zrobić rodzice dziecka, które opanowała myśl o wyglądzie, jedzeniu i odchudzaniu?
Aby móc podjąć walkę o zdrowie bliskich, trzeba wiedzieć z czym ma się do czynienia. Zaburzenia odżywiania u dzieci to m.in. anoreksja, bulimia i kompulsywne objadanie się. Jednak nie każde problemu z jedzeniem u dziecka to choroba. Wymienione zaburzenia mają podłoże bio-psycho-społeczne i o ile w przypadku anoreksji stosunkowo łatwo można zdiagnozować chorobę, to w przypadku dwóch pozostałych zaburzeń jest o wiele trudniej. Dlaczego?

Obsesyjne objadanie się

Bulimia to nawracające epizody objadania się. Charakteryzują się one jedzeniem w wyodrębnionym okresie, np. w ciągu dwóch godzin, chory przyjmuje taką ilości pożywienia, która zdecydowanie przekracza to, co większość ludzi zjadłaby w podobnym czasie i w podobnych okolicznościach. Ilość kalorii spożytych na ramach epizodu może wynosić od 7.000 do nawet 10.000 kalorii na raz. W czasie epizodu występuje poczucie braku kontroli nad jedzeniem. Np. poczucie, że nie można zaprzestać jedzenia lub zapanować na tym. Osoby cierpiące na bulimię potrafią jednorazowo zjeść, np. 4 bochenki chleba. W czasie napadu głodu jedzą wszystko, co wpadnie im w ręce. Po takim napadzie przychodzi pewna ulga. Jest ona związana ze spadkiem napięcia. Pojawiają się również wyrzuty sumienia i poczucie winy z powodu utraty kontroli. Dla bulimii charakterystyczny jest strach przed przytyciem. Osoby cierpiące na bulimię prowokują najczęściej wymioty, aby pozbyć się nadmiaru kalorii, ale przyjmują również środki przeczyszczające.

Diagnoza Bulimii

– Laikowi jest bardzo ciężko zdiagnozować bulimię przede wszystkim dlatego, że osoby cierpiące na ten rodzaj zaburzeń odżywiania się nie wyróżniają się na tle swoich rówieśników, zazwyczaj utrzymują wagę w normie lub mają lekką nadwagę – mówi psycholog Katarzyna Niewińska z Kliniki Psychomiedic.pl – Najbliżsi rzadko kiedy dostrzegają symptomy. Wydawać by się mogło, że nic nie wskazuje na to, że mogą występować zaburzenia odżywiania się, głównie dlatego, że osoby chorujące na bulimię bardzo dobrze ukrywają napady głodu czy prowokowanie wymiotów. Zdarza się, że wywołują wymioty do specjalnie przygotowanych torebek, np. w zamkniętym pokoju, które następnie wyrzucają do osiedlowego śmietnika dopiero kilka godzin później. Kompulsywne objadanie się różni się od bulimii głównie tym, że chory nie wywołuje wymiotów. Anoreksja natomiast, czyli jadłowstręt psychiczny to zaburzenie odżywiania się, które polega na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą.

Przykład anoreksji

Osoba chora na anoreksję wykazuje się sztywnością myślenia i postępowania. Np. przyjmuje jedynie 4 rodzaje pokarmów i jeśli nie ma do nich dostępu często wybiera głodówkę. Przykładowo osoba chorująca na anoreksję, która jest weganką będąc na 2-dniowym festiwalu muzycznym będzie wolała nie jeść nic przez 2 dni niż zjeść danie typu kebab. Obraz własnego ciała osoby chorej na jadłowstręt psychiczny (zaburzenia odżywiania)  jest zaburzony. Występują u niej napady lęku, które przyjmują postać uporczywych przekonań. Ich efektem jest wyznaczanie skrajnie niskiego limitu wagi. Osoby cierpiące na anoreksję to zazwyczaj wzorowi uczniowie, perfekcjoniści. To naprawdę bardzo dobrze radzący sobie w życiu ludzie. Niestety do momentu wyniszczenia ciała. Anoreksja jest jedną z najbardziej śmiertelnych chorób psychicznych. Leczenie anoreksji, zwłaszcza u dzieci czy młodzieży jest bardzo trudne i czasochłonne. Wymaga ogromnej pracy osoby chorej, jej najbliższych oraz specjalisty. Niezwykle ważne jest, aby jak wykryć objawy choroby jak najwcześniej. Anoreksja dotyka zazwyczaj nastoletnich dziewcząt. Eksperci jednak informują, że coraz częściej problem dotyka również dojrzewających chłopców.

Stres, a zaburzenia odżywiania u dzieci

Zaburzenia odżywiania u dzieci, i nie tylko,  mają wielorakie podłoże, choć niewątpliwie część odpowiedzialności ponoszą media, propagujące przesadnie chude modelki czy aktorki. To jednak problem bardziej złożony. Na przyczyny zaburzeń odżywiania się składa się m.in. podłoże biologiczne, psychiczne – temperament, osobowość. U podłoża zaburzeń odżywiania się znajdują się także relacje rodzinne czy też kulturowość. Czasami impulsem mogą być po prostu zewnętrzne bodźce związane ze stresem wywołanym egzaminami, ważnymi wydarzeniami, które mają związek z nowym etapem w życiu. Przykładem takich sytuacji może być np. przejście ze szkoły podstawowej do gimnazjum. Wiąże się to  z utratą poczucia stabilności i szkolnych znajomości. W konsekwencji niekiedy po prostu burzą hormonów.

Wpływ relacji rodzinnych

Często jednak źródeł zaburzeń odżywiania się, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży możemy doszukiwać się w funkcjonowaniu relacji rodzinnych. Tzw. głód bliskości czy kontaktu emocjonalnego bez poczucia winy czy pretensji jest jedną z głównych przyczyn, powodujących zaburzenia odżywiania. Cierpiący na zaburzenia odżywiania się bardzo często brak poczucia bezpieczeństwa łączą z brakiem kontroli. W takim przypadki muszą całą swoją uwagę przekierowują na coś, co mogą kontrolować. W tym wypadku na jedzenie. Warto jednak pamiętać, że zaburzenia odżywiania się mogą dotknąć każdego, co udowodniono już 1944 roku podczas eksperymentu Miennesota.

Zaburzenia odżywiania –  kontrolowana próba wywołania ich

W eksperymencie  wzięło udział 36 zdrowych fizycznie i psychicznie mężczyzn. Przeszli oni półroczną kontrolowaną głodówkę. Każdy z mężczyzn biorących udział w badaniu otrzymywał 2 posiłki dziennie o łącznej wartości 1800 kcal. Dodatkowo każdy z uczestników był zobligowany do pokonania przynajmniej 36 km tygodniowo. Celem badania było spowodowanie znacznego spadku masy ciała i odwzorowanie zachowania osoby niedożywionej. Z obserwacji wynika, że jedzenie stało się obsesją uczestników eksperymentu i było jednym z głównym tematów ich rozmów czy rozważań. Część badanych zaczęła po kryjomu wynosić jedzenie ze stołówki, by móc delektować się nim w samotności. Takie posiłki były wręcz przez badanych „celebrowane”. Część mężczyzn miała problem z koncentracją czy skupieniem się na podstawowych czynnościach.

Wynik eksperymentu

Po zakończeniu eksperymentu kilku badanych zmieniło zawód na związany z gotowaniem, np. zostali kucharzami. Niektórzy uczestnicy złamali zasady eksperymentu, tracąc kontrolę i ulegając kompulsywnemu objadaniu się – przyjmowali jednorazowo od 8.000 do 10.000 tysięcy kalorii. U uczestników eksperymentu odnotowano również zmiany psychiczne. Wśród nich znajdywały się np. objawy depresji, wahania nastrojów, lęki, niekontrolowane napady agresji, apatia, nałogowe obgryzanie paznokci, tendencję do izolowania się i przebywania w samotności. U większości uczestników badania zachowania związane z jedzeniem powróciły do normy. Jednak stan ten osiągneli  dopiero po upływie około 20 tygodni od zaprzestania kontrolowanej głodówki. Jednak wielu z uczestników, aby powrócić do normalnego życia potrzebowało stałej opieki psychologicznej. Eksperyment ten pokazuje, że niektórzy z nas mają skłonność do zaburzeń odżywiania, które może się aktywować w sprzyjających do tego okolicznościach.

Zaburzenia odżywiania –  niepokojące objawy

Rodziców powinna zaniepokoić przede wszystkich utrata masy ciała ich dziecka, wskaźnik BMI o wartości 17,5 lub mniej, ograniczenie spożywania pokarmów, a także prowokowanie wymiotów, branie środków silnie przeczyszczających oraz moczopędnych, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, czy stosowanie środków tłumiących łaknienie. Kolejnym symptomem jest zaburzone postrzeganie swojego ciała. Przykładowo, chora nastolatka mimo, że jej ciało będzie wychudzone może postrzegać siebie jako osobę grubą, a ciało jako otłuszczone. Te odczucia wiążą się z przeżywaniem silnego lęku i stresu. To on skłania ją do podejmowania działań na rzecz zrzucenia zbędnych, w ocenie chorej, kilogramów. Pojawia się także niechęć, często wręcz obrzydzenie do siebie. U nastolatek mogą wystąpić zaburzenia hormonalne, czego wyrazem jest brak miesiączki lub w ogóle się nie pojawi, jeśli zaburzenia odżywiania pojawiły się przed pierwszą miesiączką. Oprócz powyższych objawów na zaburzenia odżywiania się mogą wskazywać m.in. sucha i łuszcząca się skóra, wypadanie włosów, powiększenie ślinianek, uszkodzenie zębów – u osób prowokujących wymioty. Do symptomów należy także unikanie wspólnych posiłków, ukrywanie lub wyrzucanie niezjedzonych produktów, czy też ukrywanie swojego ciała poprzez zakładanie workowatych, kilku warstw ciuchów.

Jak pomóc i kiedy trzeba zwrócić się do specjalisty

Anoreksja wpływa nie tylko na osobę chorą, ale i na jej całą rodzinę. a warto pamiętać, że bardzo rzadko zdarza się, żeby osoba cierpiąca na zaburzenia odżywiania się zgłosiła się do specjalisty sama. Eksperci są zgodni co do tego, że każda osoba cierpiąca na zaburzenia odżywiania powinna trafić pod opiekę psychoterapeuty. Zazwyczaj psychoterapia jest prowadzona dwutorowo – psychoterapia rodzinna oraz indywidualna.

– Psychoterapia pomaga osobom cierpiącym na zaburzenia odżywiania się. Obsesyjne myśli o wyglądzie i wadze wpływają na wycofywanie się z kontaktów z innymi, może pojawić się obniżony nastrój i poczucie winy. To powoduje uaktywnienie błędnego koła zaburzeń odżywiania się – mówi psycholog Katarzyna Niewińska – Jeśli zobaczymy, że dziecko zamyka się w sobie, często jest smutne, nerwowe i uzależnia poczucie własnej wartości od wyglądu i wagi koniecznie należy zwrócić się o pomoc do specjalisty – psychologa, psychoterapeuty.