Klasyki polskiej literatury są nam znane przeważnie dzięki liście obowiązkowych lektur, z którymi każdy uczeń musi się zapoznać. Na lekcjach poznajemy autorów, bohaterów, fabułę oraz wymowę ideową dzieł, natomiast często brakuje czasu na zapoznanie nas z ciekawostkami dotyczącymi utworów lub samych pisarzy. Jako że skandale interesują ludzi od wieków, to właśnie o nich powiemy dzisiaj kilka słów.
Przyjaźń trochę za bliska
Stanisław Przybyszewski tworzył na przełomie XIX i XX wieku, czyli w okresie określanym w literaturze jako Młoda Polska. Epoka sama w sobie pozostawała w opozycji do pozytywizmu i cechowała się między innymi dekadenckim podejściem do życia, którego wyznawcy upajali się cierpieniem, chętnie korzystali z używek i tworzyli w atmosferze skandalu. Jednym z nich był właśnie Przybyszewski, który był zarówno uznanym artystą, jak i skandalistą – wiele się mówiło o jego alkoholizmie, zamiłowaniu do narkotyków i oczywiście kobiet. Pisarz miał 2 żony oraz kilka niezobowiązujących romansów, których owocem jest kilkoro jego nieślubnych dzieci. Jego pierwsza żona została zamordowana, a jedna z jego kochanek popełniła samobójstwo.
Przybyszewski był rozpoznawalnym i cenionym artystą nie tylko w Polsce, ale i poza jej granicami, dzięki czemu utrzymywał kontakty z szeroko pojętym środowiskiem artystycznym. Jednym z jego przyjaciół był poeta Jan Kasprowicz – korespondencja między mężczyznami wskazuje, że istniała między nimi pewna zażyłość, która miała głośny finał. To właśnie za sprawą tej przyjaźni miał miejsce największy skandal w życiu Przybyszewskiego. Stanisław podczas jednego z wyjazdów był gościem w domu Kasprowiczów, a jak się później okazało, w trakcie pobytu zaprzyjaźnił się również z żoną gospodarza. Ich zażyłość okazała się na tyle silna, że Jadwiga zdecydowała się porzucić dla niego męża i dzieci. Stanisław Przybyszewski po związaniu się z kobietą wciąż utrzymywał kontakt z jedną ze swoich kochanek, która urodziła mu córkę.
Zdarzenie to odbiło trwałe piętno na życiu Kasprowicza – jego stan emocjonalny znalazł odbicie w twórczości. Po zdradzie przeżył prawdziwy kryzys światopoglądowy, a jego utwory przyjęły zupełnie nową stylistykę – nabrały katastroficznego i niepokojącego charakteru oraz zawierały wątki buntu przeciwko Bogu.
Uciekająca panna młoda
Dorobek literacki Henryka Sienkiewicza jest niezwykle bogaty, jednak to „Krzyżacy” i trylogia ukształtowały w umysłach wielu Polaków wizerunek Henryka Sienkiewicza wyłącznie jako pisarza-patriotę, który tworzy „ku pokrzepieniu serc”. Jednak autor ma na koncie również powieści obyczajowe, takie jak „Bez dogmatu” czy nieco bardziej znana ze względu na ekranizację „Rodzina Połanieckich”. Oprócz tego historia pamięta skandale towarzyskie z jego udziałem. W centrum życia uczuciowego Sienkiewicza od początku do końca była Maria, lecz nie jako jedna, konkretna osoba, ale jako imię. Pisarz na przestrzeni życia był związany z kilkoma kobietami, z których każda miała na imię Maria. Wszystko zaczęło się od jego pierwszej żony, której późniejsze choroba i śmierć mocno wpłynęły na Henryka. Po stracie ukochanej stosunkowo długo był sam aż do momentu, kiedy poznał prawie 30 lat młodszą Marię Wołodkowiczównę.
Ich relacja znalazła się na językach wszystkich, jednak nie ze względu na różnicę wieku (w XIX wieku nie była ona niczym zaskakującym), natomiast z racji krótkiego stażu małżeńskiego. Zaledwie kilka tygodni po ślubie młoda dziewczyna niespodziewanie porzuciła męża niemal bez wyjaśnienia i wróciła do rodziców. Badacze życia Sienkiewicza wskazują, że Maria pozostawała pod silnym wpływem matki – to właśnie ona stała za rozpadem tego małżeństwa. O planach matrymonialnych późniejszego noblisty pisały niemal wszystkie gazety wydawane na ziemiach polskich, nie dziwi więc zainteresowanie fiaskiem tej relacji. Ostatecznie Sienkiewiczowi udało się uzyskać unieważnienie małżeństwa oraz ponownie stanąć na ślubnym kobiercu. Możemy przypuszczać, że pisarz wziął odwet na sprawcach swojego nieszczęścia i opisał ich w jednym ze swoich dzieł – badacze wskazują, że we wspomnianej „Rodzinie Połanieckich” istnieje wiele podobieństw między poszczególnymi postaciami a rodziną Wołodkowiczów.
Matka Polka w związku z kobietą?
Maria Konopnicka jest uznawana za jedną z największych polskich pisarek, a dzięki „Rocie” oraz innym zaangażowanym dziełom, jest postrzegana jako patriotka i wieszczka narodowa. Jednak mit Konopnickiej został nieco nadszarpnięty przez kontrowersje, które wciąż wzbudza jej życie prywatne – zwłaszcza domniemany związek z kobietą oraz trudne relacje z dziećmi.
Pisarka bywa określana jako Matka Polka, ponieważ miała liczną rodzinę – wraz z mężem doczekała się 6 dzieci. Pierwsze rysy na wizerunki idealnej matki pojawiły się, kiedy kilka lat po ostatnim porodzie Konopnicka porzuciła męża, przeprowadziła się z dziećmi do Warszawy i zaczęła żyć samotnie, angażując się podobno w przelotne romanse. W biografiach artystki możemy wyczytać, że jej relacje z dziećmi były skomplikowane – kiedy tylko podrosły, kobieta zaczęła dużo podróżować, a obowiązki wychowawcze nad młodszym rodzeństwem powierzyła najstarszym pociechom. Niektórzy badacze utrzymują, że podróże Konopnickiej były ucieczką od problemów rodzinnych, zwłaszcza z najstarszą córką – Helena urodziła bowiem nieślubne dziecko oraz miała problemy z prawem. Po tym, jak została uznana za niepoczytalną, pisarka zerwała z nią wszelki kontakt – dzisiaj w różnych źródłach możemy wyczytać, że się jej wyparła.
Największe emocje wśród biografów i czytelników wzbudzają doniesienia o związku pisarki z kobietą. Przez ponad 20 lat Maria Konopnicka mieszkała i podróżowała z dużo młodszą od siebie Marią Dulębianką. W korespondencji obu kobiet nie znaleziono bezpośredniego potwierdzenia, że żyły w związku partnerskim, natomiast były ze sobą na tyle blisko, że mówiły o sobie w liczbie mnogiej, a młoda malarka uczestniczyła w rodzinnych spotkaniach przyjaciółki. Maria Dulębianka zmarła kilka lat po Konopnickiej i została pochowana w tym samym grobowcu, jednak z nieznanego powodu jakiś czas później została przeniesiona na inny cmentarz. Kontrowersje dotyczące związku kobiet trwają do dziś – wśród badaczy wciąż trwa zacięty spór o orientację seksualną największej spośród polskich pisarek.
