Substancje chemiczne obecne w plastikowych opakowaniach i przedmiotach codziennego użytku mogą mieć znacznie poważniejsze skutki zdrowotne, niż wcześniej przypuszczano. Z danych wynika, że ponad 365 tysięcy zgonów rocznie z powodu chorób serca może być powiązanych z działaniem ftalanów – związków używanych powszechnie do zmiękczania plastiku. Czy to możliwe, że nawet co dziesiąty zawał serca wynika z kontaktu z tymi toksynami?
Co to są ftalany i dlaczego są tak powszechne?
Ciche zagrożenie z supermarketu i łazienki
Ftalany to syntetyczne związki chemiczne, które dodaje się do tworzyw sztucznych, by nadać im elastyczność, trwałość i przejrzystość. Znajdziemy je w dziesiątkach produktów codziennego użytku: od folii spożywczych, przez opakowania kosmetyków, po zabawki dziecięce i sprzęty kuchenne. Co gorsza, nie są one trwale związane z plastikiem, przez co z łatwością przenikają do żywności, napojów, a nawet do naszej skóry.
Z raportu opublikowanego przez naukowców z Global Environmental Health Institute wynika, że stała ekspozycja na ftalany może prowadzić do rozwoju wielu poważnych chorób – w tym schorzeń układu sercowo-naczyniowego. To właśnie serce może najbardziej cierpieć z powodu długotrwałego kontaktu z tymi toksynami.
Związki ftalanów z chorobami serca
365 tysięcy zgonów rocznie – czy to cena za wygodę?
Badanie, które objęło dane z kilkunastu krajów, pokazało, że osoby z wyższym poziomem metabolitów ftalanów w organizmie miały znacznie zwiększone ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia, a także – zawału serca. Szacuje się, że aż 365 tysięcy zgonów rocznie może być związanych właśnie z ekspozycją na te substancje.
Ftalany działają jako tzw. obce estrogeny – zaburzają gospodarkę hormonalną, wpływają na metabolizm lipidów, a także zwiększają stan zapalny w organizmie. Wszystko to ma bezpośredni wpływ na kondycję serca i naczyń krwionośnych. Co więcej, niektóre ftalany są podejrzewane o działanie kancerogenne oraz toksyczne dla układu rozrodczego.
Unia Europejska ogranicza, ale nie eliminuje
Czy aktualne przepisy wystarczą, by nas chronić?
W Unii Europejskiej obowiązują restrykcje dotyczące stosowania ftalanów w produktach przeznaczonych dla dzieci, a także w kosmetykach. Ograniczenia te jednak nie obejmują wielu innych produktów – w tym opakowań żywności, mebli czy artykułów elektronicznych. W efekcie konsumenci wciąż są narażeni na kontakt z tymi związkami – często nieświadomie.
Organizacje ekologiczne i zdrowotne, takie jak ECHA (Europejska Agencja Chemikaliów), od lat apelują o całkowity zakaz stosowania najbardziej szkodliwych ftalanów (DEHP, DBP, BBP, DIBP) w całym łańcuchu produkcji. Mimo że niektóre kraje wprowadzają bardziej rygorystyczne normy, wciąż brakuje jednolitej, globalnej polityki ochrony konsumentów.
Kto jest najbardziej narażony?
Kobiety, dzieci i osoby starsze na pierwszej linii ryzyka
Ftalany gromadzą się w organizmie z czasem, a ich metabolity można wykryć w moczu niemal każdego człowieka. Najbardziej zagrożone są kobiety w ciąży, niemowlęta i dzieci – ich rozwijający się organizm jest szczególnie wrażliwy na działanie toksyn. U kobiet ftalany mogą wpływać na gospodarkę hormonalną, cykl menstruacyjny, a nawet płodność. U osób starszych – zaostrzać objawy chorób przewlekłych, w tym właśnie sercowo-naczyniowych.
Codzienny kontakt z opakowaniami z PVC, kosmetykami w plastikowych tubkach, zabawkami z miękkiego plastiku czy wodą z butelek PET to potencjalne źródła narażenia. Niestety, wiele z nich nie jest oznaczonych w sposób, który pozwalałby konsumentowi ocenić, czy dany produkt zawiera ftalany.
Co możemy zrobić, by się chronić?
Praktyczne wskazówki dla każdej z nas
Choć całkowite wyeliminowanie ftalanów z życia codziennego jest bardzo trudne, istnieją sposoby, by znacznie ograniczyć ich wpływ na nasze zdrowie:
Unikaj plastiku oznaczonego cyfrą 3 (PVC) i 7 – mogą zawierać ftalany
Przechowuj żywność w szklanych lub stalowych pojemnikach
Nie podgrzewaj jedzenia w plastikowych opakowaniach – zwłaszcza w mikrofalówce
Wybieraj kosmetyki i środki higieniczne z certyfikatami „phthalate-free” lub naturalne
Regularnie wietrz mieszkanie i odkurzaj – ftalany mogą osadzać się w kurzu
Kupuj zabawki i produkty dziecięce z oznaczeniem CE oraz wyprodukowane w UE
Świadome wybory konsumenckie mają ogromne znaczenie, zwłaszcza w obliczu braku jednoznacznych przepisów. Każda decyzja o rezygnacji z produktu zawierającego ftalany to krok w stronę ochrony zdrowia własnego i najbliższych.
Ftalany a zdrowie kobiet – temat, którego nie wolno lekceważyć
Niepokojące doniesienia naukowców powinny skłonić do refleksji nie tylko ustawodawców, ale także każdą z nas. Jeśli nawet co dziesiąty przypadek zawału może być pośrednio lub bezpośrednio związany z codziennym kontaktem z tworzywami sztucznymi zawierającymi ftalany, to warto zacząć traktować to zagrożenie z należytą powagą. Zdrowie serca to nie tylko kwestia diety i ruchu – to także to, w czym przechowujemy nasz lunch, jakich kosmetyków używamy i jakie butelki stoją w naszych lodówkach.
