Czerniak w gałce ocznej długo nie daje żadnych objawów i najczęściej wykrywa się go przez przypadek. Jest on jednak bardzo niebezpieczny. Podpowiadamy, jak zapobiegać jego powstawaniu.
Czerniak w gałce ocznej
Czerniak jest jednym z najgroźniejszych nowotworów złośliwych. Wywodzi się z komórek barwnikowych, które uległy mutacji. Wbrew pozorom znajdują się one nie tylko w skórze, ale również w gałce ocznej – w tęczówce (kolorowa część oka), siatkówce (tylna powierzchnia), naczyniówce (środkowa ściana) oraz ciele rzęskowym (otoczenie tęczówki).
Czerniak w gałce ocznej – kto jest najbardziej narażony?
Głównym czynnikiem ryzyka są predyspozycje genetyczne. Największą czujność powinny zachować osoby, których bliscy – szczególnie pierwszego stopnia – chorowali na czerniaka. Taki nowotwór występuje częściej u osób z jasną karnacją, ze znamionami na oku, z jasną tęczówką (niebieską, zieloną, szarą), a także u palących papierosy i wystawiających się na działanie promieniowania ultrafioletowego (UV).
– Ludzie myślą, że czerniak dotyczy tylko skóry. Niestety jest również przekleństwem jamy ustnej, przełyku, pochwy, męskich narządów płciowych, paznokci, a przede wszystkim oczu. Jest najczęstszym nowotworem pierwotnym gałki ocznej u dorosłych, stanowiąc około 10% przypadków czerniaka. Dokładna diagnostyka okulistyczna pozwala ocenić, czy zaobserwowana zmiana to złośliwy guz, czy zwykłe znamię, które trzeba obserwować lub usunąć. Za każdym razem należy zachować czujność – mówi dr Łukasz Grzęda, onkolog i ekspert kampanii Rakoobrona, mającej na celu edukację z zakresu profilaktyki onkologicznej.
Co powinno wzbudzić niepokój?
Nawet osoby, które nie mają problemów ze wzrokiem, powinny przynajmniej raz w roku odwiedzać okulistę i poddać się badaniom. Lekarz za pomocą lampy szczelinowej i wziernika ocenia oko, a jeśli zachodzi potrzeba, korzysta z USG lub rezonansu magnetycznego. Złym sygnałem są znamiona na oczach, które rosną i zmieniają kolor. Wątpliwości powinny wzbudzać również powstające nacieki zapalne, tworzące się sieci naczyń krwionośnych, a także uczucie bólu.
Wczesne wykrycie choroby daje duże szanse wyleczenia, a także zachowania gałki ocznej. Niestety, najczęściej ten rodzaj czerniaka jest diagnozowany przez przypadek, gdy zaczynamy gorzej widzieć lub znamię przeszkadza. Wówczas leczenie polega na usunięciu całej gałki ocznej i zostaje wsparte chemioterapią oraz naświetlaniem. Aby skuteczniej walczyć z zagrożeniem, warto postawić na profilaktykę. Jak wynika z badań przeprowadzonych w ramach kampanii informacyjno-edukacyjnej Rakoobrona, Polacy mają bardzo małą wiedzę na temat zapobiegania powstawaniu raka.
– W szkole praktycznie się o tym nie mówi, a w mediach zdecydowanie za mało – zauważa Martyna Niewójt z Fundacji Rosa, szefowa projektu Rakoobrona.
Jak bronić się przed czerniakiem gałki ocznej?
– Rozsądne opalanie, unikanie solariów i używanie okularów z odpowiednimi filtrami może nie zagwarantuje nam, że nie zachorujemy na czerniaka gałki ocznej, ale na pewno zmniejszy ryzyko powstania choroby – mówi dr Łukasz Grzęda.
Podstawa to dobre okulary przeciwsłoneczne. Szansa, że kupimy je za 20-30 zł jest znikoma. Najczęściej są zbudowane z przyciemnianego plastiku, który bardziej szkodzi niż pomaga. Wtedy źrenica przystosowuje się do ciemności, rozszerza i wpada do niej więcej promieni niż bez takiego „zabezpieczenia”. Produkty z solidnymi szkłami kupimy od około 100 zł.
Cena może być wyznacznikiem, ale nie jest regułą. Najlepiej zaopatrywać się w okulary u optyka i poprosić go o sprawdzenie, czy dany model ma odpowiednie filtry, chroniące częściowo lub całkowicie przed szkodliwym promieniowaniem UVA i UVB. Okulary mają różny kształt i kolor, jednak eksperci nie pozostawiają wątpliwości – z medycznego punktu widzenia wygląd nie ma żadnego znaczenia. Najważniejsze, żeby dopasować szkła do twarzy na tyle, by światło nie wpadało bokiem.
Okulary przeciwsłoneczne z filtrami warto nosić również zimą. Światło odbite od śniegu jest bardzo silne i może zaszkodzić oczom.
