Z danych medycznych wynika jasno – choroby odkleszczowe stają się realnym zagrożeniem przez cały rok. W 2024 roku w Polsce odnotowano niemal 30 tysięcy przypadków boreliozy – o blisko 4 tysiące więcej niż rok wcześniej. Jeszcze większy niepokój budzi wzrost zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), których liczba zwiększyła się aż o ⅕. Mimo rosnącej świadomości i wyraźnego wzrostu liczby szczepień, problem nie słabnie. Wręcz przeciwnie – kleszcze zyskują miano całorocznego zagrożenia.
Kleszczowe zapalenie mózgu – coraz więcej przypadków mimo szczepień
Według danych Jutro Medical, w sezonie wiosenno-letnim 2024 liczba szczepień przeciwko KZM wzrosła aż o 87% w porównaniu z sezonem zimowym. Choć to dobry sygnał świadczący o rosnącej świadomości, nie przekłada się to jeszcze na spadek liczby zakażeń – odnotowano bowiem aż o 20% więcej przypadków KZM niż w roku ubiegłym.
Lekarze alarmują, że nie należy już traktować chorób odkleszczowych jako problemu sezonowego. – Kleszcze są aktywne przez cały rok. Zimą też mogą atakować, zwłaszcza gdy temperatury są powyżej zera – komentuje Konrad Michalski, lekarz rodzinny i dyrektor medyczny Jutro Medical. – Zmiany klimatyczne wydłużają okres ich aktywności, co bezpośrednio przekłada się na wzrost zachorowań.
Borelioza: 14% więcej zachorowań, kobiety diagnozowane częściej
Borelioza to nadal najczęściej diagnozowana choroba odkleszczowa w Polsce. W 2024 roku rozpoznano ją u 29,3 tysiąca osób – to wzrost o 14% w porównaniu do roku poprzedniego. Z danych Jutro Medical wynika, że borelioza częściej diagnozowana jest u kobiet.
Charakterystycznym objawem boreliozy jest tzw. rumień wędrujący – czerwony okrąg ze środkiem w jaśniejszym kolorze. Jego obecność to wyraźny sygnał, że należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Leczenie antybiotykami jest skuteczne, ale nie zawsze wystarczające – szczególnie w zaawansowanych przypadkach, takich jak neuroborelioza czy zapalenie stawów. Z tego względu tak ważna jest wczesna diagnostyka.
90% przypadków zakażeń – blisko domu
Choć wiele osób kojarzy kleszcze z wycieczkami do lasu, realne zagrożenie często czai się tuż obok – w ogrodzie, na spacerze po parku, czy nawet na własnym trawniku. Aż 90% osób zakażonych miało kontakt z kleszczem w okolicach swojego miejsca zamieszkania.
Dlatego w profilaktyce kluczowe znaczenie ma nie tylko świadomość zagrożenia, ale też codzienne nawyki. Oto kilka prostych zasad, które mogą zmniejszyć ryzyko ukąszenia:
noś jasne ubrania z długimi rękawami i nogawkami,
wsuwaj spodnie w skarpety podczas przebywania na łące czy w lesie,
używaj repelentów z DEET lub ikarydyną,
regularnie sprawdzaj skórę po powrocie do domu – zwłaszcza skórę głowy, pachy, pachwiny i zgięcia kolan,
pamiętaj o kontroli sierści zwierząt domowych, które mogą przenieść kleszcze do domu.
Im szybciej usunięty kleszcz, tym mniejsze ryzyko zakażenia
Z czasem rośnie ryzyko zakażenia. W ciągu pierwszych 24 godzin od ukąszenia jest ono bardzo niskie. W przedziale 24–48 godzin wzrasta do poziomu średniego, a po dwóch dobach osiąga maksimum. Dlatego tak istotne jest szybkie i właściwe usunięcie pasożyta.
Nowe gatunki kleszczy w Polsce
Na skutek zmian klimatycznych do Polski docierają gatunki, które dotychczas były obecne głównie w cieplejszych regionach Europy. Przykładem jest kleszcz Hyalomma, występujący wcześniej głównie na południu kontynentu. Mimo to, w Polsce nadal dominują znane gatunki – kleszcz pospolity i kleszcz łąkowy.
Szczepienia to skuteczna forma ochrony
W przypadku KZM szczepionka jest dostępna i zapewnia wysoką skuteczność ochrony. Warto pamiętać, że choroba ta może mieć bardzo poważne konsekwencje neurologiczne – od paraliżu po trwałe zaburzenia mowy czy pamięci. Wczesne objawy często przypominają przeziębienie, co utrudnia szybką diagnozę. Dlatego lekarze podkreślają znaczenie szczepień i profilaktyki.
– Pacjenci coraz częściej szczepią się nie tylko latem, ale również zimą. To pokazuje zmianę podejścia – komentuje Konrad Michalski z Jutro Medical. – Wciąż jednak duża część społeczeństwa nie zdaje sobie sprawy, że problem nie kończy się we wrześniu. Kleszcze nie mają już sezonu – mają całoroczny grafik.
