Zaburzenia metaboliczne i predyspozycje do rozwoju chorób układu sercowo-krążeniowego, otyłość brzuszna, osłabienie układu kostno-mięśniowego, łamliwość kości czy przewlekłe zmęczenie, skutkujące nawet epizodami depresyjnymi – to tylko wybrane objawy mogące oznaczać długotrwały deficyt hormonu wzrostu w organizmie. Jak diagnozuje się jego niedobór i na czym polega leczenie?
Przyczyny niedoboru hormonu wzrostu mogą być wrodzone lub nabyte
Przyczyny wrodzone ujawniają się najczęściej w wieku dziecięcym, są uwarunkowane genetycznie i zalicza się do nich nieprawidłowości w budowie podwzgórza i przysadki oraz zaburzenia syntezy i wydzielania GH (a często też innych hormonów, które również produkuje przysadka). Podwzgórze jest częścią mózgu, w której wytwarzane są hormony kontrolujące czynność wydzielniczą przysadki. Nabyte przyczyny, które warunkują wystąpienie niedoboru hormonu wzrostu w ciągu życia, obejmują z kolei guzy i torbiele okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, zapalenia przysadki czy też urazy mechaniczne głowy w wyniku wypadków komunikacyjnych lub uprawiania dyscyplin sportowych związanych z częstymi urazami głowy, np. boksu czy innych sztuk walki.
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, Konsultant Krajowy w dziedzinie endokrynologii z Kliniki Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi
Niejednoznaczne objawy niedoboru GH u dorosłych
O ile u dziecka są łatwe do zauważenia, ponieważ maluch po prostu nie rośnie, o tyle u dorosłych są mniej wyraźne i mogą wiązać się z zaburzeniami np. lipidogramu (np. z podwyższonym poziomem cholesterolu i/lub triglicerydów), metabolicznymi (zmniejszeniem ilości beztłuszczowej masy ciała) czy nieprawidłowościami dotyczącymi układu kostno-stawowego, jak osteoporoza i patologiczne złamania). Za tymi objawami może kryć się właśnie niedobór hormonu wzrostu. Dlatego tak ważne jest, by zdiagnozować niedobór hormonu wzrostu i szybko wdrożyć odpowiednie leczenie wyrównujące jego poziom.
Dr hab. Renata Stawerska, Konsultant Wojewódzki w dziedzinie endokrynologii i diabetologii dziecięcej z Kliniki Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi
- zaburzenie reakcji emocjonalnych;
- ogólne osłabienie organizmu;
- mniejsza wydolność fizyczna;
- obniżenie masy mięśniowej;
- blada, sucha, cienka i mało elastyczna skóra na twarzy;
- przerzedzone włosy na skórze głowy, przerzedzone owłosienie dołów pachowych i okolicy łonowej, meszek (lanugo) na przedramionach;
- wyraźnie zmniejszona potliwość ciała;
- nadciśnienie tętnicze, cechy niewydolności krążenia, zmiany zanikowe mięśnia lewej komory serca;
- zaburzenia funkcji nerek.
Diagnostyka i leczenie niedoboru hormonu wzrostu
Często, aby potwierdzić diagnozę lub gdy poprzedni wynik testu jest wątpliwy, w warunkach szpitalnych w godzinach porannych, wykonuje się kolejny test, tym razem z glukagonem podawanym domięśniowo. Hormon ten, poprzez swoje działanie hiperglikemizujące, pobudza wydzielanie endogennej insuliny – ta z kolei przyczynia się do sprowokowania wydzielania GH przez przysadkę z powodu wywołanej przez nią łagodnej hipoglikemii. Jeśli w obu testach nie uda się uzyskać odpowiedniego wzrostu stężenia GH (tzn. powyżej 10 ng/ml), oznacza to, że przysadka nie pracuje w sposób prawidłowy i mamy do czynienia z niedoborem hormonu wzrostu. W przypadku osób dorosłych z kolei, w celu sprawdzenia wydzielania GH, wykorzystuje się test bezpośrednio z insuliną podawaną dożylnie, która indukuje istotną hipoglikemię. U osób z ciężkim niedoborem GH nie da się pobudzić wydzielania GH w tym teście do wartości powyżej 3 ng/ml. Oczywiście oprócz testów stymulacyjnych przeprowadza się również badanie obrazowe – badania rezonansu magnetycznego okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, aby wykluczyć obecność guzów lub innych mas uciskających przysadkę – tłumaczy dr Stawerska.
Hormon wzrostu stosowany do terapii jest identyczny z fizjologicznym, czyli takim, który występuje naturalnie w naszym organizmie. Podaje się go w postaci codziennych, wieczornych iniekcji podskórnych. U dzieci leczenie kontynuowane jest do momentu zakończenia wzrastania, a u osób dorosłych ma charakter przewlekły, długotrwały, co oznacza, że dorośli przyjmują go do końca życia – dodaje prof. Lewiński.