Tytułowanie
Tytuły służbowe, związane z piastowanym stanowiskiem:
– Minister, Premier, Dyrektor itp. oraz ich zastępcy – Panie Ministrze, Panie Premierze, Panie Dyrektorze itp.
– Nigdy: Panie Wicedyrektorze, Panie Zastępco Dyrektora itp.
- Tytuły służbowe dwuczłonowe np. Główny specjalista ds…., Doradca Prezydenta – zwracamy się tytułami naukowymi np. Panie magistrze, panie inżynierze itp.
- Były Dyrektor, czy Ex-Minister – honorowo można się zwracać per Panie Dyrektorze, czy Panie Ministrze, zwłaszcza byli pracownicy. („Byłemu” wypada poprosić o zaniechanie tytułowania)Wyjątek: Prezydent (głowa państwa – dożywotnio – Panie Prezydencie)
– attache wojskowy – Panie generale, panie pułkowniku (stopniem wojskowym)
– attache kulturalny, handlowy (stopniem naukowym)
Tytuły naukowe:
- Doktor, docent, profesor
- Dodocenta, czyli dr hab. – Panie Profesorze
Tytuły kurtuazyjne:
- Ekscelencja – głowa państwa, premier, minister, ambasador oraz biskup i arcybiskup, jeżeli są ubrani w purpurowe szaty (w przeciwnym razie – księże biskupie, księże arcybiskupie)
- Eminencja – kardynał
- Magnificencja – rektor wyższej uczelni, tylko w sytuacjach oficjalnych
Łączenie tytułów:
- nie łączy się tytułów np. Panie Profesorze Kanclerzu
Wyjątek: ksiądz + funkcja kościelna i ksiądz + tytuł naukowy np. księże proboszczu, księże profesorze.
Nagłówki korespondencji:
- nie skracamy tytułów np. Pan Dyr., Panie Prof.
Wyjątki – Pan dr, Pan mgr
Tytułomania:
- Tytułów używamy tylko na początku sekwencji zdań, a nie w każdym zdaniu!
- We Włoszech i Czechach do każdej osoby z wyższym wykształceniem należy zwracać się per Panie Doktorze.
Zasada pierwszeństwa
- Starszy – młodszy – uniwersalna reguła daje zawsze pierwszeństwo osobie starszej, przy czym nigdy nie można sugerować, że ustępujemy komuś właśnie z powodu jego wieku, możemy bowiem trafić na osobę przewrażliwioną na tym punkcie.
- Kobieta – mężczyzna – obyczaj wywodzący się z kodeksu rycerskiego daje zawsze pierwszeństwo kobiecie (Europa i kraje pozostające pod wpływem jej kultury)
-USA – kryterium płci nie jest stosowane. - Przy dużej różnicy wieku starszy – kobieta – pierwszeństwo osoby starszej.
Relacja gospodarz – gość – ważniejszy jest zawsze gość. Wyjątki w zastosowaniu – jeśli gospodarz zaprasza gości do restauracji wchodzi pierwszy i wskazuje miejsce, w domu może pierwszy wyciągnąć rękę przy przywitaniu.
Gość z zagranicy przed gościem z Polski.
Hierarchia państwowa:
- Prezydent państwa
- Marszałek Sejmu
- Marszałek Senatu
- Posłowie
- Senatorowie
- Wojewodowie
- Prezydenci miast
Honorowe miejsca:
- prawa strona – chcąc uhonorować gościa sadzamy go po prawej stronie gospodarza.
- w sali konferencyjnej – naprzeciwko głównego wejścia, jeśli wejście jest z boku, to honorowe miejsce jest naprzeciwko okien
- w salonie – jeśli wokół stolika na kawę stoi kanapa i fotele to honorowym miejscem jest kanapa, natomiast gospodarz powinien usiąść tak, aby mieć gościa po prawej stronie.
- w restauracji, kawiarni – najlepsze są miejsca pod ścianami, przodem co sali.
- w wagonie – przy oknie, przodem do kierunku jazdy.
Pozdrawianie
- w pracy – jako pierwszy wita się ten, który wchodzi do biura, nie ten który już w biurze jest (jednak na korytarzu działa jeszcze reguła pierwszeństwa)
- nigdy nie popełnimy błędu, jeśli przywitamy kogoś jako pierwsi!
- nie powtarzamy powitania kilkakrotnie w ciągu jednego dnia, jeśli spotykamy tę samą osobę – wystarczy wtedy uśmiech lub skinienie głowy
- Panowie zdejmują kapelusz przy powitaniu, kiedy mijana osoba jest 2-3 kroki przed nimi, wkładają gdy się miną. Nie zdejmuje się beretu ani czapki.
Podawanie ręki:
- uściśnięcie ręki kobiecie jest akceptowane we wszystkich krajach, poza ortodoksyjnymi Żydami, ortodoksyjnymi muzułmanami i Hindusami
- różne sposoby podawania ręki
Kto komu pierwszy podaje rękę:
- przeciwnie do zasady pierwszeństwa i pozdrawiania – osoby starsze, o wyższym statusie społecznym i kobiety pierwsze wyciągają rękę. W miejscu pracy przełożony pierwszy wyciąga rękę do podwładnych, również do kobiet.
- mężczyźni przed podaniem ręki na ulicy muszą zdjąć rękawiczki, kobiety nie mają takiego obowiązku.
Całowanie kobiet w rękę:
- Polska jest jedynym krajem w którym kobiety są całowane w rękę (zwyczaj spotykany jeszcze w Wiedniu)
- nie całujemy w rękę kobiet za granicą lub w profesjonalnych kontaktach z cudzoziemcami.
- kobiety powinny podawać rękę do uścisku, jeśli jednak zauważą, że mężczyzna ma zamiar je pocałować, należy lekko podnieść dłoń, aby partner nie musiał się za bardzo schylać. Mężczyźni nie powinni „dźwigać” dłoni kobiety do w własnych ust.
- nie powinno się całować kobiety w rękę na ulicy, w parku itp., można to robić tylko w pomieszczeniach zamkniętych.
Powstawanie:
- osoby niższe rangą powinny wstawać, gdy do pokoju wchodzi przełożony
- przy powitaniu należy zawsze wstawać, wyjątkiem może być tylko osoba starsza lub kobieta, gdy wita się z mężczyzną.
Przedstawianie:
- w pracy – nowego pracownika powinien przedstawić szef,
- gospodarz musi przedstawić swoich gości
- osobie starszej przedstawia się osobę młodszą, kobiecie – mężczyznę (przy sprzecznych regułach wiek ma pierwszeństwo)
- przedstawiając kogoś zawsze należy podać nie tylko nazwisko, ale i imię (aby uniknąć sytuacji, gdy ktoś ma pospolite nazwisko np. Pan Głąb, Pani Krzywa)
- imię wymieniamy zawsze przed nazwiskiem (wyjątek Węgry i kraje Dalekiego Wschodu)
- przedstawiając członków rodziny zawsze wspominamy o łączącym nas pokrewieństwie (aby uniknąć przykrych sytuacji np. Co to za stary nudziarz, którego mi przedstawiłaś? Mój mąż!!!)
- formułę „Bardzo mi przyjemnie” itp. wypowiada zawsze osoba znaczniejsza
- osobę wchodzącą przedstawiamy tym, którzy przyszli wcześniej
- przedstawiając sobie dwie osoby wypada dodać o nich parę słów, aby znalazły temat do rozpoczęcia rozmowy (np. Przedstawiam Panu Panią Katarzynę Nowak, która podobnie jak Pan jest wielbicielką prozy Umberto Eco)
- jak mówi przysłowie „Własne nazwisko jest dla każdego najpiękniejszym dźwiękiem” – przy przedstawianiu nie zapominajmy nazwiska przedstawianej osoby!!!
- przedstawiając kogoś w pewnym sensie ręczymy za niego, dlatego uważajmy, aby nie przedstawić osobie na stanowisku, kogoś za kogo nie możemy ręczyć.
Przedstawiamy się sami:
- jeśli jesteśmy zmuszeni przedstawić się sami koniecznie musimy dodać kilka słów o sobie, najlepiej a propos spotkania
- przedstawiając się sami, nigdy nie podajemy własnych tytułów (klęska – inżynier Mamoń)
- nie jest przyjęte, aby kobiety same przedstawiały się mężczyznom, chyba że są dużo starsi.
Przechodzenie na ty:
- możemy poprosić osoby starsze, aby zwracały się do nas per Ty, nigdy jednak nie możemy oczekiwać wzajemności
- zawsze przejście na Ty proponuje osoba o wyższym statusie wg zasady pierwszeństwa
– nawet jeśli jesteśmy prywatnie na Ty z osobą na wysokim stanowisku, zwracamy się do niej tytułem (niedopuszczalne jest, aby kierowca zwracał się do głowy państwa per Lechu) - bruderszaft umarł śmiercią naturalną i jest sprzeczny z etykietą
- gdy mówimy o osobie nieobecnej nie należy nazywać jej tylko po nazwisku, należy dodawać imię lub tytuł. Mówienie o kimś per Kowalski jest obraźliwe i wywołuje bardzo negatywne emocje.
dr Anna Siewierska-Chmaj,
Politolog. Doktoryzowała się na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych
Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2001 roku nauczyciel akademicki w Wyższej
Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Zajmuje sie językiem polityki, negocjacjami, etykietą oraz wielokulturowością
