Krótka historia Pałacu w Nieborowie
Pałac w Nieborowie, położony w województwie łódzkim, to jedna z najwspanialszych rezydencji arystokratycznych w Polsce. Jego dzieje sięgają końca XVII wieku, kiedy to Michał Radziejowski, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, zlecił budowę nowej rezydencji na miejscu wcześniejszego dworu. Projekt stworzył wybitny architekt Tylman z Gameren, który nadał pałacowi barokowy charakter, widoczny w harmonijnym układzie, monumentalnej fasadzie i eleganckich wnętrzach.
W XVIII wieku majątek przeszedł w ręce rodziny Lubomirskich, a następnie Radziwiłłów – jednego z najznamienitszych rodów magnackich w Rzeczypospolitej. To właśnie Radziwiłłowie przekształcili Nieborów w centrum życia kulturalnego i artystycznego, gromadząc cenne zbiory sztuki, książek i rzemiosła. W XIX wieku pałac przetrwał burzliwe czasy rozbiorów i powstań, stając się symbolem arystokratycznej tożsamości i niezłomności.
Po II wojnie światowej, zgodnie z decyzją władz PRL, majątek znacjonalizowano, ale dzięki interwencji muzealników i potomków Radziwiłłów, udało się zachować jego integralność. Dziś Pałac w Nieborowie wraz z pobliskim ogrodem arkadyjskim i manufakturą majoliki to oddział Muzeum Narodowego w Warszawie. Odwiedzający mogą podziwiać oryginalne wnętrza z XVIII i XIX wieku, biblioteki, gabinety, galerie portretów oraz bogato zdobione meble i dzieła sztuki.
Ciekawostki o pałacu i jego otoczeniu
1. Rezydencja z barokowym sercem
Choć dzisiejszy wygląd Pałacu w Nieborowie nosi cechy klasycyzmu, jego duszę tworzy niezmiennie barokowy korpus z końca XVII wieku. To właśnie ten monumentalny trzon, zaprojektowany przez Tylmana z Gameren, stanowi o wyjątkowości budowli. Przetrwał kolejne przebudowy i epoki bez większych zniszczeń, zachowując oryginalny układ wnętrz i proporcje bryły. Fasada frontowa, z symetrycznymi ryzalitami i bogato zdobionym portalem, nadal przyciąga wzrok – to przykład harmonii barokowej architektury i arystokratycznej reprezentacyjności.
2. Muzeum z duszą
Od 1945 roku Pałac w Nieborowie jest oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie, ale nie przypomina typowej instytucji z surowymi salami i ekspozytorami. Zwiedzający wkraczają tu w świat zamknięty w czasie – z meblami z XVIII i XIX wieku, ręcznie tkanymi gobelinami, portretami przodków, porcelaną z Miśni i Sèvres, a także z autentycznymi dywanami i bibelotami. Każdy pokój opowiada inną historię, tworząc iluzję, jakby mieszkańcy pałacu właśnie wyszli na spacer. To muzeum, które się czuje – zapachem starych ksiąg, ciszą salonów i skrzypieniem podłóg z litego drewna.
3. Ślad po Elizie Orzeszkowej
Mało kto wie, że z pałacem związana była także Eliza Orzeszkowa – jedna z najwybitniejszych pisarek epoki pozytywizmu. Przyjaźniła się z Heleną Radziwiłłową i wielokrotnie gościła w Nieborowie. W pałacowych ogrodach znajdowała natchnienie, a długie rozmowy z arystokratką owocowały przemyśleniami na temat sztuki, edukacji kobiet i odpowiedzialności społecznej. Dla Orzeszkowej Nieborów był azylem duchowym, który przetrwał w jej listach i wspomnieniach.
4. Akademia w powozowni
W dawnej powozowni, znajdującej się tuż przy pałacu, przez wiele lat działała mała akademia artystyczna. Inicjatorką tego przedsięwzięcia była Helena Radziwiłłowa – kobieta wyprzedzająca swoją epokę. Zorganizowała w niej kursy rysunku, malarstwa, ceramiki i zdobnictwa, skierowane do utalentowanej młodzieży z okolicznych miejscowości. Powozownia zamieniła się w tętniące życiem atelier, w którym powstawały zarówno realistyczne portrety, jak i dekoracyjne kafle do pałacowych pieców.
5. Ogród francuski i park romantyczny
Nieborów zachwyca nie tylko architekturą, ale i wyjątkowymi ogrodami. Tuż przy pałacu rozciąga się ogród francuski, zaplanowany w geometrycznych liniach, z aleją lipową, fontanną i klasycystycznymi rzeźbami. Ale wystarczy odejść kilka kroków w bok, by znaleźć się w zupełnie innym świecie – parku romantycznym w stylu angielskim. To przestrzeń bardziej dzika, naturalna, z krętymi ścieżkami i cienistymi alejkami. Co ciekawe, park ten prowadzi do drugiego, nieco ukrytego ogrodu…
6. Arkadia – romantyczny ogród księżnej
…czyli do Arkadii, perełki polskiego sentymentalizmu. Założona w 1778 roku przez Helenę Radziwiłłową, była próbą stworzenia miejsca odzwierciedlającego ideę utraconego raju. Arkadia pełna jest sztucznych ruin, tajemniczych grot, romantycznych mostków, świątyń dumania i altanek z kolumnami. Wszystko to miało budzić refleksję nad przemijaniem, naturą i pięknem. Park był nie tylko modną rezydencją ogrodową, ale też filozoficznym projektem. Do dziś zachwyca jako jedno z najbardziej niezwykłych miejsc w Polsce.
7. Nieborów na ekranie
Dzięki swojej autentyczności i malowniczości, Pałac w Nieborowie stał się ulubionym planem filmowym wielu reżyserów. Kręcono tu m.in. „Lalkę” Wojciecha Jerzego Hasa, kultowy „Pan Samochodzik i Templariusze”, sceny do „Akademii Pana Kleksa” oraz seriale historyczne jak „Hrabina Cosel” czy „Królowa Bona”. Wnętrza pałacu, z zachowanymi detalami z epoki, pozwalają widzom przenieść się w czasie bez potrzeby cyfrowych efektów.
8. Podziemia z tajemnicą
Nieborów ma także swoje tajemnice – pod pałacem rozciągają się podziemia, o których krążą liczne legendy. Mówi się, że w czasie II wojny światowej ukrywano tam cenne dzieła sztuki, dokumenty oraz rodzinne pamiątki Radziwiłłów. Według przekazów część tuneli prowadziła aż do Arkadii, służąc niegdyś jako droga ewakuacyjna i magazynowa. Choć wiele z tych opowieści nie zostało potwierdzonych archeologicznie, fascynują i dodają pałacowi aury tajemniczości.
9. Radziwiłłowie aż do wojny
Rodzina Radziwiłłów mieszkała w Nieborowie aż do końca II wojny światowej. Ostatni właściciel – Michał Radziwiłł – był nietuzinkową postacią: pasjonował się motoryzacją, nowoczesnymi technologiami, a także lotnictwem. Wprowadzał do pałacu nowinki techniczne, nie tracąc przy tym szacunku dla tradycji. To właśnie dzięki niemu majątek przetrwał burzliwe czasy okupacji i został przekazany w dobrej kondycji w ręce muzealników.
10. Ceramika nieborowska
Od XIX wieku w Nieborowie działała manufaktura majoliki – ceramiki pokrywanej barwnymi szkliwami i ozdobionej charakterystycznymi wzorami. Produkowano tu naczynia, kafle piecowe i elementy dekoracyjne, inspirowane włoską i francuską sztuką użytkową. Część kolekcji zachowała się do dziś i można ją oglądać w muzeum. Co więcej, manufaktura została reaktywowana – obecnie tworzy się tu ceramikę nawiązującą do dawnych wzorów, a odwiedzający mogą zobaczyć proces powstawania majoliki na żywo.
Całościowy bilet normalny na zwiedzanie Pałacu oraz Ogrodów romantycznych w Arkadii to koszt 60 zł
