Oglądając projekty architektów-futurystów często podziwiamy oryginalność formy, ale mieszkać wolelibyśmy w bardziej tradycyjnych wnętrzach.
Modelowe domy VELUX, które powstają w 5 krajach Europy, udowadniają, że wizjonerskie, realizujące idee zrównoważonego budownictwa, projekty mogą być jednocześnie energooszczędne i przyjazne mieszkańcom. Budowa pierwszego dom modelowego zlokalizowanego w miejscowości Aarhus w Danii jest już ukończona. Od lipca mieszka w nim rodzina. Pozwoli to na rzetelny pomiar zużycia energii i warunków panujących wewnątrz.
To zadziwiające, ale w wielu miejscach na świecie ludzie spędzają w zamkniętych pomieszczeniach około 90 proc. swojego czasu. Tymczasem warunki panujące w aż 30 proc. budynków mogą mieć negatywny wpływ na nasze zdrowie. Jeśli zestawić to z faktem, że w krajach Unii Europejskiej budynki pochłaniają aż 40 proc. zużywanej energii, nie dziwi fakt, że VELUX, firma od lat promująca ideę zrównoważonego budownictwa, zaangażowała się w prekursorski projekt architektoniczny Model Home 2020.
Domy modelowe w Europie
Projekt zaplanowano na dwa lata. Do 2010 roku powstanie sześć domów aktywnych o minimalnym zapotrzebowaniu na energię oraz nowoczesnej, wygodnej dla mieszkańców architekturze. Każdy z domów modelowych będzie odpowiadał klimatowi, kulturze oraz stylom architektonicznym obowiązującym w krajach, w których powstanie, czyli w Danii, Niemczech, Austrii, Wielkiej Brytanii oraz we Francji. Dzięki projektowi firma VELUX przetestuje swoje innowacyjne rozwiązania techniczne, co pozwoli na ich masowe zastosowanie w budownictwie przyszłości. Po ukończeniu budowy domy zostaną udostępnione zwiedzającym na 6 do 12 miesięcy, a po tym czasie wprowadzą się do nich zwykłe rodziny, co pozwoli na monitorowanie stanu eksperymentalnych domóww rzeczywistych warunkach.
W kwietniu 2009 roku ukończono budowę jednego z domów, Home for Life w Arhus w Danii. Do końca bieżącego roku powstanie drugi – budynek uniwersyteckiw Kopenhadze Green Lighthouse oraz zostanie zakończony projekt Austria House. W Wielkiej Brytanii, Niemczech oraz Francji budynki zostaną zakończone w 2010 roku.
Szara energia w cyklu życia produktów
Budynki Model Home 2020 tworzono biorąc pod uwagę zarówno korzyści, jakie wyniosą ich mieszkańcy (poprawa bilansu energetycznego), jak i nasza planeta (ograniczenie emisji CO2, dzięki większej wydajności energetycznej).
Myśląc o wydajności energetycznej często bierzemy pod uwagę jedynie energię zużytą podczas korzystania z obiektu, czy urządzenia. Tymczasem, aby móc ją ocenić należałoby obliczyć, ile energii zużyto podczas budowy tego obiektu, czy urządzenia i ile zużyjemy podczas jego recyklingu lub utylizacji. Tak rozumianą energię nazywamy szarą energią (ang. grey energy, material energy, embodied energy).
Koncepcja Zrównoważonego Budownictwa VELUX zakłada obliczanie wydajności energetycznej budynków z uwzględnieniem zużycia energii począwszy od procesu produkcji i transportu do recyklingu lub utylizacji (a więc uwzględniając „szarą energię”). Taki sposób wyliczania bilansu energetycznego zastosowano zatem także w projekcie Model Homes 2020.
Funkcjonowanie budynków modelowych jest tak zaplanowane, aby po wielu latach coroczne zyski energii zrównoważyły nie tylko energię zużywaną na jego bieżące funkcjonowanie, ale również szarą energię zainwestowaną w projekt. By budynki mogły pretendować do miana domów aktywnych, należy udokumentować ich zużycie energii oraz okres spłaty długu ekologicznego (ang. climate payback), czyli wyrównania różnicy między zużyciem energii, a jej produkcją w wyniku zastosowania odpowiedniej technologii i materiałów. Projekt opracowany przez firmę VELUX Model Home 2020 zakłada dodatni bilans energii w skali roku. Spłata długu ekologicznego możliwa będzie właśnie dzięki temu dodatniemu bilansowi i nastąpi po około 30 latach.
Energooszczędne projektowanie
Model Home 2020 wykorzystuje materiały i instalacje o najwyższych standardach energetycznych, które umożliwią spełnienie unijnych regulacji energetycznych przewidzianych na rok 2020. Nazwa projektu pochodzi od tzw. programu 3×20, w ramach którego państwa unijne do roku 2020 postanowiły zredukować emisję gazów cieplarnianych – o 20 proc., zwiększyć efektywność wykorzystania energii – także o 20 proc. oraz zwiększyć wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych – do 20 proc. Strategiczne usytuowanie w budynkach modelowych okien, kolektorów, baterii słonecznych oraz kanałów wentylacyjnych sprawi, że słońce, światło dzienne oraz świeże powietrze zostaną zamienione na elektryczność, ciepło, naturalne oświetlenie
i wentylację.
Domy będą poddawane regularnym pomiarom zużycia energii – będzie ono kontrolowane przez sieciowy licznik, który pobierze prąd do domu, kiedy słońce nie będzie w stanie dostarczyć potrzebnej energii. System baterii solarnych będzie podłączony do sieci elektrycznej. Kiedy baterie solarne produkują nadwyżkę prądu, licznik odmierzy wstecz. W okresach braku światła słonecznego, prąd dostarczany będzie z zewnętrznej sieci energetycznej. Inteligentny pomiar wydajności energetycznej oraz dokumentacja zużytej energii w trakcie użytkowania domu ma na celu uniezależnienie budynku od zewnętrznych źródeł energii.
Komfortowe rozwiązania
Dla pomysłodawców projektu równie ważna jest subiektywna ocena mieszkańców domów i ich samopoczucie, bowiem koncepcja Model Home 2020 zakłada późniejsze wykorzystanie technologii w powszechnym budownictwie mieszkaniowym.
Sztuczne światło elektryczne będzie jak najczęściej zastępowane naturalnym światłem słonecznym, co pozytywnie wpłynie na samopoczucie przebywających w pomieszczeniach osób. Próby maksymalizacji naturalnego światła dziennego będą mierzone przy użyciu metodologii programu VELUX Daylight Visualizer 2.
Bardzo ważne dla sukcesu projektu Model Home 2020 są okna, spełniające w budynkach rolę zarówno estetyczną, jak i użytkową. Okna zainstalowane nisko pozwolą ludziom swobodnie obserwować świat zewnętrzny, zaś wysoko – dodatkowo doświetlą wnętrze.
