Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju raka szyjki macicy jest zakażenie onkogennym typem wirusa HPV. Czy oznacza to, że każda zakażona kobieta zachoruje? Dlaczego warto wykonywać cytologię płynną LBC, test na obecność wirusa HPV oraz szczepienia nawet w wieku dorosłym? O tym opowiada lek. Paulina Poręba, ginekolog z krakowskiej Intima Clinic.
Wirus HPV a ryzyko nowotworu
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) obejmuje ponad sto typów, z których większość jest nieonkogenna i powoduje np. kłykciny kończyste. Kilkanaście typów HPV ma jednak wysokie ryzyko onkogenne i może prowadzić do rozwoju dysplazji szyjki macicy, a w konsekwencji raka. Szacuje się, że HPV16 i HPV18 odpowiadają za 70-80% przypadków raka szyjki macicy, a pięć najczęściej spotykanych typów (HPV16, 18, 31, 33 i 45) za niemal 98% przypadków. Inne czynniki ryzyka obejmują palenie tytoniu oraz liczne porody naturalne, zwiększające ryzyko uszkodzeń szyjki macicy. Jednak to zakażenie HPV, często wynikające z wczesnego rozpoczęcia współżycia czy wielu partnerów seksualnych, pozostaje główną przyczyną tego nowotworu.
Od infekcji do raka – długa droga
Lek. Paulina Poręba podkreśla, że nie każda infekcja HPV prowadzi do nowotworu. Organizm ma zdolność zwalczania wirusa – 90% zakażeń ustępuje samoistnie. Jednak u części kobiet infekcja staje się przetrwała i po latach może prowadzić do dysplazji, a następnie raka szyjki macicy. Dlatego tak ważna jest regularna cytologia, najlepiej w technologii płynnej LBC, wraz z testem na obecność HPV (co-testing). Pozwala to na wczesne wykrycie zmian i ich skuteczne leczenie. Samo zakażenie HPV nie daje objawów – pierwsze symptomy pojawiają się dopiero w zaawansowanym stadium nowotworu.
- Kobiety zakażone wysokoonkogennymi typami HPV powinny być objęte częstszą kontrolą lekarską niż standardowy skrining – wyjaśnia ginekolog.
Dlaczego cytologia LBC?
Cytologia płynna LBC jest dokładniejsza od klasycznej. Materiał jest utrwalany w specjalnym podłożu, co chroni go przed uszkodzeniem i poprawia jakość diagnostyczną. Dodatkowo umożliwia jednoczesne wykrycie wirusa HPV.
Szczepienia – profilaktyka dla każdego
Najlepiej zaszczepić się przeciwko HPV przed rozpoczęciem współżycia, jednak szczepienia mają wartość profilaktyczną również w dorosłości. Najszerszą ochronę zapewnia szczepionka Gardasil 9, działająca na 7 rakotwórczych typów HPV (16, 18, 31, 33, 45, 52, 58) oraz 2 typy odpowiedzialne za brodawki płciowe (6, 11). Schemat szczepienia dla dorosłych obejmuje 3 dawki w odstępach 0, 2 i 6 miesięcy.
Diagnostyka i leczenie zmian
W zależności od wyników cytologii i testu HPV pacjentka może zostać skierowana na kolposkopię – nieinwazyjne badanie szyjki macicy pod mikroskopem. Jeśli zachodzi potrzeba, wykonuje się biopsję, pobierając próbki do analizy histopatologicznej. W przypadku wykrycia zmian nowotworowych konieczna może być konizacja szyjki macicy, czyli wycięcie zmienionych tkanek, co w wielu przypadkach pozwala uniknąć raka.
- Nawet przy dużego stopnia dysplazji, usunięcie zmienionych tkanek może zapobiec rozwojowi nowotworu. Pacjentka przez dwa lata pozostaje w ścisłej obserwacji – podkreśla ekspertka.
Leczenie chirurgiczne
W przypadku wykrycia raka szyjki macicy leczenie obejmuje konizację lub usunięcie macicy z przydatkami. Standardowym zabiegiem jest szerokie wycięcie macicy z szyjką, jajnikami i jajowodami. W niektórych przypadkach konieczna jest radioterapia.
Usunięcie macicy oznacza brak możliwości zajścia w ciążę, a usunięcie jajników – nagłe wejście w menopauzę. Wśród metod oszczędzających płodność stosuje się trachelektomię (usunięcie samej szyjki macicy) z założeniem szwu na dolną część macicy, jednak po takim zabiegu poród możliwy jest tylko przez cesarskie cięcie.
Wczesne wykrycie to szansa na zdrowie
Rak szyjki macicy wykryty we wczesnym stadium jest w pełni uleczalny. Dlatego tak ważne są regularne badania, które pozwalają wykryć zmiany zanim staną się zagrożeniem. Profilaktyka, czyli cytologia LBC, test HPV oraz szczepienia, to najlepsza inwestycja w zdrowie.
lek. Paulina Poręba, ginekolog z krakowskiej Intima Clinic
