Sprawy się jednak komplikują, kiedy choćby jeden z rodziców pozostawił testament, którego zapisy nie są do końca jasne, nie chcemy przyjąć spadku lub jedna z osób uprawnionych nie chce tego zrobić, a także gdy nie znamy wszystkich spadkobierców.
Sprawy spadkowe — nie zawsze takie proste
Prawo spadkowe przewiduje dwa sposoby przyjęcia spadku — tłumaczy nam adwokat Iwo Klisz z Wrocławia.
- Pierwszym rozwiązaniem jest wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku. Jest to jednak często dłuższa i bardziej kosztowna procedura. Sięga się więc po nią jedynie w określonych przypadkach.
- W większości sytuacji przejęcia spadku po rodzicach stosuje się drugie rozwiązanie, a więc wizytę u notariusza sporządzającego akt poświadczenia notarialnego.
W przypadku spadku po rodzicach w grę wchodzi przede wszystkim dziedziczenie ustawowe wskazane w kodeksie cywilnym (art. 931 kc.). Kodeks cywilny przewiduje linię powoływania kolejnych osób do spadku, przysługującą im z racji pokrewieństwa część. Nie oznacza to jednak, że rodzic w testamencie nie może ustanowić inaczej albo usprawnione osoby do spadku podzielą majątek inaczej. Warunkiem skorzystania z drugiego rozwiązania jest zgodne oświadczenie wszystkim spadkobierców, że zgadzają się oni na wysokość przypadającym im udziałów w spadku (chodzi tutaj także o osoby, którym przysługuje zachowek, a mogą się go zrzec). Jeśli takiej zgody nie ma, sprawa musi trafić do sądu, bo tylko on może ją rozpatrzyć. Notarialne poświadczenie dziedziczenia jest oczywiście prostsze, krótsze (jak dobrze przygotujecie dokumenty, wizyta zajmuje często mniej niż godzinę), mniej kosztowne. Jeśli jednak nie ma między spadkobiercami zgody, potrzebne jest orzeczenie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.
Sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, sprawy o podział spadku, sprawy o zachowek
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa:
- spadkobierca,
- może to zrobić także wierzyciel spadkodawcy lub spadkobierców (np. urząd skarbowy lub bank, w którym masz niespłacony kredyt)
W przypadku dziedziczenia ustawowego oraz pozostałych spraw w zakresie prawa spadkowego wnioski składa się w sądzie spadku, a nie spadkobierców. Chodzi o sąd rejonowy właściwy dla ostatniego miejsca pobytu zmarłego lub też — jeśli problem jest z ustaleniem tego miejsce — sąd, w którego obszarze znajduje się majątek, o który toczy się sprawa. W szczególnych przypadkach sprawy kierowane są do Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy.
Bardzo ważne jest prawidłowe wypełnienie wniosku. Można go znaleźć na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości — przypomina prawnik z Wrocławia. We wniosku podać trzeba:
- spadkodawcę i jego dane osobowe,
- krąg spadkobierców wraz ze wskazaniem stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą.
W przypadku istnienia testamentu — należy wskazać go, opisać lub podać miejsce jego złożenia. Do wniosku koniecznie należy dołączyć odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy oraz aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy. W przypadku większego kręgu osób należy także dołączyć uzasadnienie prawda do spadku osób, na rzecz którego ma być on orzeczony.
Wreszcie potrzebne jest zwięzłe uzasadnienie prawa do spadku osób, na rzecz których ma być ono orzeczone, zwłaszcza jak krąg uczestników jest większy.
Do podziału majątku spadkowego zgodnie z prawem cywilnym mają przede wszystkim dzieci oraz małżonek. Jeśli zmarł więc tylko jeden z rodziców, dzieci i drugi rodzic dziedziczą po równo, z zastrzeżeniem, że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4. Jeśli zmarli oboje rodzice, sprawo do dziedziczenia mają ich dzieci, także po równo. Jeśli jednak np. jedno z dzieci spadkodawcy/ów zmarło wcześniej, udział w spadku przypada jego dzieciom, także w częściach równych. Jeśli nie miał dzieci — najbliższemu krewnemu. Im więcej osób uprawnionych, tym dział spadku może być bardziej skomplikowany. W takim przypadku często warto skorzystać z pomocy profesjonalnego adwokata, radcy prawnego specjalizującego się w sprawach spadkowych.
Sprawy spadkowe mogą być jeszcze bardziej skomplikowane, jeśli ktoś postanowi odrzucić spadek. Najczęściej dzieje się tak, kiedy rodzice pozostawili długi lub niespłacone kredyty, których wartość jest większa niż przejmowanego spadku. Warto co prawda przypomnieć, że obecnie spadkobierców chroni tzw. dobrodziejstwo inwentarza, czyli zasada odpowiadania za długi spadkowe do wysokości czynnej wartości ich spadku, ale wiele osób nie chce ryzykować. Trzeba jednak pamiętać, że jeśli syn lub córka odrzucą spadek po swoich rodzicach, a sami mają dzieci, to ten spadek przejdzie właśnie na nie…
Uzyskanie stwierdzenia nabycia spadku lub aktu notarialnego poświadczenia dziedziczenia
Warto pamiętać, że prawo spadkowe w Polsce jest tak skonstruowane, że formalne nabycie spadku wcale nie musi oznaczać końca rodzinnych roszczeń związanych z tym spadkiem. Jeśli bowiem pominięci w testamencie najbliżsi zmarłego lub uprawnieni do spadku, który otrzymali jego zbyt małą część, chcą dochodzić swoich praw, mają taką możliwość. Chodzi o tzw. prawo do zachowku, czyli wyrównania od spadkobierców, którzy formalnie przejęli spadek. Najczęściej ma to formę spłaty. Prawa do zachowku można dochodzić przed sądem, trzeba jednak pamiętać, że roszczenie to przedawnia się po 5 latach.
