Foto Pixabay Igor Ovsyannykov
Aura za oknem zachęca do wyjścia z domu oraz rozmaitych aktywności na świeżym powietrzu. Słońce pozytywnie nas nastraja, dodaje zastrzyku energii i dostarcza niezwykle potrzebnej dla naszego organizmu witaminy D. Muśnięta promieniami słońca skóra dla wielu osób wygląda atrakcyjniej – buzia nabiera kolorów, a co się z tym wiąże wygląda zdrowiej. No właśnie – wygląda, ale czy taką jest?
Należy pamiętać, że narażanie naszej skóry na długotrwałą lub szczególnie intensywną ekspozycję na słońce jest dla niej bardzo szkodliwe i niesie ze sobą poważne skutki. Mimo, że wiosenne słońce wydaje się być delikatne i pozornie niegroźne, wcale takowym nie jest. Opala naprawdę intensywnie, ponadto nasza skóra po okresie zimowym często nie jest na nie prawidłowo przygotowana. Chcąc zrozumieć działanie promieni słonecznych na naszą skórę, warto najpierw zapoznać się z ich głównymi typami.
Rodzaje promieniowania słonecznego
Wśród typów promieniowania ultrafioletowego wyróżnia się trzy główne – UVB, UVA oraz UVC. Warto wiedzieć czym się różnią oraz, które z nich odpowiadają za poszczególne szkody niesione naszej skórze.
Powyżej wymienione rodzaje promieni słonecznych różnią się przede wszystkim zakresem długości ich fal sięgającym od 10 do 400 nm. Co więcej, każdy z nich charakteryzuje się odrębnymi skutkami biologicznymi.
- Promieniowanie UVA
Jest to promieniowanie o najdłuższej długości fal. Sięga bowiem od 320 do 400 nm oraz stanowi 96% całego widma docierającego do powierzchni Ziemi. Co się z tym wiąże – penetruje naszą skórę znacznie głębiej niż dwa pozostałe. Dochodzi bowiem do tkanki podskórnej, a konkretniej do warstwy brodawkowatej i siateczkowatej skóry właściwej. Mimo że będąc ograniczonym nie powoduje poparzeń ani zmian kolorytu skóry, jest jednak odpowiedzialne za główne i najbardziej niebezpieczne uszkodzenia skóry. Wśród nich wyróżnić możemy: fotostarzenie się skóry, zniszczenie włókien kolagenowych, występowanie odczynów fototoksycznych oraz fotoalergicznych (dochodzi do nich na skutek wzajemnego oddziaływania promieni UV oraz czynnika drażniącego), a także powstawanie zmian nowotworowych. Znaczące dawki promieniowania UVA w połączeniu z promieniowaniem UVB charakteryzować mogą się powstawaniem odczynów rumieniowych oraz zaburzeń barwnikowych o cechach hiperpigmentacji. Warto pamiętać, iż natężenie promieniowania UVA utrzymuje się na stałym poziomie niezależnie od pory roku czy godziny. Przenika przez wszelkiego rodzaju chmury oraz szyby.
- Promieniowanie UVB
Długość jego fal mieści się w zakresie 290 – 320 nm. Penetruje głównie nasz naskórek oraz w mniejszym stopniu również skórę właściwą. Jest główną przyczyną występowania poparzeń słonecznych pojawiających się od 12 do 24 godzin po ekspozycji na słońce oraz opalenizny, która zazwyczaj zauważalna jest po 48 – 72 godzinach od zażycia kąpieli słonecznej. Promieniowanie UVB różni się od promieniowania UVA intensywnością swojego działania. Najsilniej oddziałuje bowiem w godzinach między 10, a 15 oraz w sezonie letnim. W odróżnieniu od UVA – jest częściowo filtrowane przez chmury czy wszelkiego rodzaju szyby.
- Promieniowanie UVC
Ten typ promieniowania charakteryzuje się najkrótszą długością fal o zakresie sięgającym do 290 nm. Mimo że posiada najwyższą energię, jest niemalże całkowicie pochłaniane przez warstwę ozonową atmosfery.
Typy filtrów przeciwsłonecznych
Mianem filtrów przeciwsłonecznych określa się związki mające na celu chronić naszą skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych. Wśród nich wymienić możemy dwa typy filtrów: chemiczne (organiczne, sztuczne) oraz fizyczne (mineralne, naturalne). Różnią się przede wszystkim swoim działaniem – filtry chemiczne absorbują energię niesioną przez promieniowanie ultrawioletowe (pochłaniają ją), zaś filtry fizyczne jej nie przepuszczają i działają na zasadzie mikroluster – rozpraszają i odbijają promienie słoneczne.
Substancjami charakterystycznymi dla filtrów chemicznych są: oktokrylen, trisiloxan drometrizolu i jego pochodne (spotykany pod handlowymi nazwami silatrisol), butyl methoxydibenzoylomethane, oksybenzon i meksoryl. Nie zapominajmy, że zaliczają się do nich również naturalne związki, takie jak: oleje, witaminy C i E, masła, pochodne kamfory oraz kwasu salicylowego czy flawonoidy.
Do najpopularniejszych filtrów fizycznych należą z kolei dwutlenek tytanu (TiO2) oraz tlenek cynku, który zapewnia pełen zakres ochrony również wobec promieniowania UVA.
Filtry chemiczne w przypadku osób posiadających skórę wrażliwą mogą powodować podrażnienia i reakcje alergiczne. Warto wówczas rozważyć stosowanie filtrów chemicznych bądź tych najbardziej nowoczesnych oraz cechujących się najwyższą skutecznością – filtrów mieszanych. Pamiętajmy, że filtry chemiczne w odróżnieniu od mineralnych wnikają w głąb skóry tworząc tam warstwę pochłaniającą energię słoneczną. Z tego względu nie zaleca się ich stosowania w przypadku niemowląt czy bardzo małych dzieci. Inaczej jest w przypadku filtrów fizycznych, które za sprawą sproszkowanych w nich minerałów tworzą na naszej skórze barierę ,,lustrzaną”.
Co oznaczają skróty widniejące na opakowaniach filtrów?
SPF – Sun Protection Factor, czyli faktor ochrony przed promieniowaniem słonecznym. Jego współczynnik określa o ile czasu dłużej możemy pozostać na Słońcu zanim na naszej skórze pojawi się rumień w porównaniu do ekspozycji bez użycia filtra. Oznacza to, iż jeśli u danej osoby rumień wynikający z przebywania na Słońcu wystąpi po 20 minutach, to używając kremu o współczynniku SPF 15 wydłużymy ten czas 15 razy (15x20min=300min).
Pamiętajmy, iż SPF odpowiada tylko i wyłącznie za zdolność preparatu do ochrony przed rumieniotwórczym działaniem promieni UVB, zatem nie chroni nas przed najbardziej szkodliwym typem UVA.
Współczynniki SPF, a ochrona przed promieniami słonecznymi
- SPF 2 blokuje 50% promieniowania
- SPF 15 – 93,3%
- SPF 30 – 96,7%
- SPF 50 – 98%
Wskaźnikami określającymi ochronę skóry przed promieniowaniem UVA są: IPD (Immediate Pigmentation Darkening) oraz PPD (Persistant Pigmentation Darkening). IPD i PPD kosmetyku określa się za pomocą pomiaru wywołanej przez promieniowanie UVA opalenizny natychmiastowej (IPD) lub trwałej (PPD) uzyskanej po ekspozycji skóry ochotników bez i z zastosowaniem różnych kosmetyków ochronnych. Niestety stopień ochrony przed promieniowaniem UVA szczególnie trudno zmierzyć, w związku z czym ujednolicona skala wartości nie istnieje.
Naturalne filtry?
W ostatnim czasie głośno mówi się o organicznych filtrach występujących w chętnie używanych do codziennej pielęgnacji olejkach. Wiele z nich posiada współczynniki SPF o różnych miarach. Oto niektóre z nich:
- olej z pestek malin (SPF 28-50, UVB)
- olej makadamia (SPF 6)
- olej z awokado (SPF 4-15)
- olej arganowy (SPF 6)
- masło shea (SPF 6)
- masło cupuaçu (UVB)
- masło kakaowe
- ekstrakt z granatu (UVA i UVB)
- ekstrakt z rumianku
Niestety póki co nie ma odpowiednich badań potwierdzających skuteczność naturalnych olei roślinnych i maseł w walce z promieniowaniem słonecznym. Oszacowanie ich dokładnej wartości SPF jest bardzo trudne, ponadto nie ma konkretnej wiedzy na temat tego ile takiego olejku należałoby nałożyć, aby odpowiednio ochronić się przed promieniowaniem UVB. Wiele osób zapomina, iż część olei nie jest fotostabilnymi – cząsteczki filtru nie mają zdolności do utrzymania swych właściwości ochronnych w stanie niezmienionym przez określony przedział czasu, podczas którego jest on poddany działaniu promieni słonecznych. Właśnie dlatego takie oleje nie sprawdzą się jako jedyna forma ochrony przed Słońcem, mogą natomiast być jej uzupełnieniem oraz przyjemną formą pielęgnacji.
O czym pamiętać chcąc odpowiednio chronić się przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym?
- Kremów z filtrem używaj nie później niż 20 min przed ekspozycją na Słońce – w innym wypadku ich skuteczność będzie mniejsza
- Zwracaj uwagę czy kosmetyk chroni Cię przed promieniowaniem UVA
- Unikaj ekspozycji na słońce w jego największym natężeniu – między godziną 11, a 15
- Nie zapominaj o ochronie ust – ich delikatna oprawa jest szczególnie narażona na powstawanie raka skóry
- Ponawiaj nakładanie kosmetyków foto-ochronnych co 2-3 godziny
- Pamiętaj, że dzieci do 6 miesiąca życia nie powinny być wystawiane ekspozycji na Słońce, zaś te do 3 roku życia powinny być przed nim szczególnie chronione
- Zwracaj uwagę czy przed opalaniem nie użyłaś/użyłeś kosmetyków perfum bądź nie zjadłeś niczego, co w połączeniu ze słońcem mogłoby wywołać reakcję fototoksyczną lub fotoalergiczną
- Zwracaj uwagę na terminy przydatności kremów z filtrem – często ich termin ważności jest krótszy niż 12 miesięcy
Życzymy przyjemnego korzystania z uroków wiosennej pogody oraz pamiętania o odpowiedniej ochronie przed Słońcem!
J.Koprowska
