Duża część z nas nie zdaje sobie sprawy, jak wielką moc mogą mieć słowa. Wydaje się, że są one jedynie dodatkiem do naszych czynów, jednak w dużej mierze to właśnie one determinują podejmowane przez nas działania i kreują rzeczywistość. Indywidualne przekonania i oczekiwania odnośnie ludzi lub wydarzeń determinują ich odbiór oraz wpływają na nasze otoczenie. O ogromnej wadze słów świadczy efekt Pigmaliona.
Na czym polega samospełniająca się przepowiednia?
Efekt Pigmaliona, nazywany inaczej samospełniającą się przepowiednią, opiera się na założeniu, że ludzie mają tendencję do wykazywania zachowań, jakich się od nich oczekuje. Jako jednostki staramy się dopasować do oczekiwań, które są wobec nas formułowane przez grupy społeczne, aby móc stać się ich pełnoprawną częścią. Jeśli aspirujemy do określonej grupy, niemal automatycznie przyjmujemy wzorzec zachowań, który jest przez nią aprobowany. Podobny mechanizm możemy zauważyć w miejscu pracy. Jeśli współpracownicy i przełożeni wierzą w nasze możliwości i spodziewają się po nas określonych wyników, wówczas wzrasta nasza pracowitość i efektywność. Wierzymy, że możemy sprostać wyzwaniu i nie chcemy zawieść osób darzących nas zaufaniem i wierzących w nasze możliwości. Jednak oczekiwania nie muszą pochodzić od otoczenia, mogą wypływać z nas samych. Jeśli zakładamy, że nasze działania przyniosą skutek i odniesiemy sukces, to jesteśmy bardziej zmotywowani i sumienniej przykładamy się do swoich zadań i obowiązków.
Jak to się objawia?
Efekt ten najłatwiej zaobserwować w szkołach na przykładzie relacji nauczyciela z podopiecznymi. Uczniowie cechujący się wyższymi wynikami w nauce oraz wzorowym zachowaniem w wielu przypadkach mogą liczyć na wyrozumiałość ze strony pedagogów w przypadku drobnych zaniedbań. Ponadto korzystają w większej uwagi oraz pomocy w zakresie doboru materiałów dodatkowych. Natomiast uczniowie z niższa średnią, uznawani za klasowych urwisów, nie otrzymując nowych wyzwań i podbudowy wiary w swoje umiejętności wykazują mniejszą motywację w zakresie rozwoju osobistego – mogą czuć się „spisani na straty”, co nie sprzyja podejmowaniu dodatkowych działań.
Efekt Pigmaliona w wychowaniu
W procesie wychowania niezwykle ważne jest budowanie u dzieci silnego poczucia własnej wartości oraz motywowanie do osiągania coraz to nowych celów. Aby wspomóc rozwój dziecka, możemy oprzeć się na mechanizmie działania efektu Pigmaliona. Jak to zrobić? Należy doceniać i chwalić osiągnięcia dziecka, nawet te mniejsze, aby czuło, że może osiągnąć, co tylko chce, ponieważ ma ku temu możliwości – inteligencję, umiejętności i zapał. Dzieci, które doświadczają tego rodzaju wsparcia ze strony rodziców w przyszłości cechują się większą otwartością na nowe wyzwania oraz naturalną chęci do dalszego rozwoju. Przeciwieństwem efektu Pigmaliona jest efekt Golema, zgodnie z którym dzieci nieotrzymujące wsparcia i podbudowywania poczucia własnej wartości czują się przeciętne i niezdolne do osiągnięcia wymarzonych celów. Jeśli zostanie im przypięta łatka mało zdolnych lub przeciętnych, a rodzice nie będą stawiać przed nimi wyzwań i stale podnosić poprzeczki, wówczas mogą one wykazywać mniejszą chęć do podejmowania ambitnych działań.
AB