W większych dawkach (jednorazowo 500-1000 mg) działa przeciwgorączkowo, przeciwbólowo i przeciwzapalnie. W mniejszych dawkach (75-150 mg) wykazuje działania kardioprotekcyjne, zmniejszając agregację płytek krwi, tym samym redukując ryzyko powstania zakrzepów, zatorów i udarów. Istnieją również konkretne wskazania dla kobiet w ciąży, które powinny przyjmować w małych dawkach kwas acetylosalicylowy, gdyż może on korzystnie wpłynąć na przebieg ciąży, zmniejszając m.in. ryzyko stanu przedrzucawkowego[1]. Kluczowe jest jednak, aby decyzja o jego stosowaniu była podejmowana w oparciu o szczegółową ocenę ryzyka i pod ścisłym nadzorem lekarza.
Kwas acetylosalicylowy ma szerokie zastosowanie dzięki swoim właściwościom przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym. Zmniejsza ryzyko powstawania zakrzepów, co jest kluczowe w zapobieganiu zawałom serca i udarom mózgu. Jest często zalecany pacjentom po przebytym zawale serca czy udarze, a także osobom z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym (np. pacjenci z cukrzycą lub nadciśnieniem).
Ponadto eksperci coraz częściej zwracają uwagę na skuteczność profilaktyki kwasem acetylosalicylowym w ciąży, jeśli przyjmowanie leku odbywa się zgodnie z zaleceniami i pod pełną kontrolą lekarza.
„W ostatnich latach opublikowano liczne badania, które potwierdzają, że stosowanie małych dawek kwasu acetylosalicylowego u kobiet ciężarnych jest nie tylko bezpieczne, ale również korzystne. Wyniki tych badań wskazują, że niskie dawki kwasu acetylosalicylowego nie stwarzają ryzyka dla przebiegu ciąży ani dla zdrowia dziecka” – podkreśla prof. Mirosław Wielgoś, konsultant krajowy w dziedzinie perinatologii.
Czy kwas acetylosalicylowy jest bezpieczny w ciąży?
- Prof. Wielgoś: Kwas acetylosalicylowy potocznie zwany ASA może być bezpiecznie stosowany w ciąży. Jednak podobnie jak inne leki, powinien być stosowany jedynie wtedy, kiedy istnieją określone wskazania. Ważne jest, aby pamiętać o przeciwwskazaniach, z których najważniejsze jest uczulenie na kwas acetylosalicylowy.
Kto powinien stosować kwas acetylosalicylowy w ciąży?
- Prof. Wielgoś: U kobiet z grupy podwyższonego ryzyka stanu przedrzucawkowego i/lub wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania (PE i/lub IUGR) zaleca się wdrożenie profilaktycznego stosowania kwasu acetylosalicylowego. Ryzyko to powinno być oceniane u każdej kobiety ciężarnej w trakcie diagnostyki prenatalnej w pierwszym trymestrze ciąży. Kalkulacja ryzyka uwzględnia wywiad medyczny, średnie ciśnienie tętnicze, markery biochemiczne (ciążowe białko PAPP-A i/lub PlGF – łożyskowy czynnik wzrostu) oraz przepływy w tętnicach macicznych.
Kiedy stosować kwas acetylosalicylowy w ciąży?
- prof. Wielgoś: U kobiet z grupy podwyższonego ryzyka hipotrofii wewnątrzmacicznej (PE i/lub IUGR) zaleca się wdrożenie profilaktycznego stosowania kwasu acetylosalicylowego. Ważne jest, aby taką profilaktykę rozpocząć przed 16. tygodniem ciąży i kontynuować ją do końca 36. tygodnia. Dodatkowo do czynników wysokiego ryzyka występowania stanu przedrzucawowego zalicza się: nadciśnienie tętnicze w poprzedniej ciąży, przewlekłe nadciśnienie tętnicze, przewlekłą chorobę nerek, cukrzycę typu I i II oraz choroby autoimunnologiczne.
Jak przyjmować kwas acetylosalicylowy w ciąży?
- prof. Wielgoś: Rekomendowana dawka profilaktyczna kwasu acetylosalicylowego u ciężarnych z podwyższonym ryzykiem PE/IUGR wynosi 150 mg na dobę. Tabletkę należy przyjmować raz dziennie, na noc.
Podsumowując, stosowanie małych dawek kwasu acetylosalicylowego (ASA) jest bezpieczne i korzystne dla kobiet ciężarnych, ale ASA powinien być stosowany wyłącznie w przypadku określonych wskazań medycznych i zgodnie z wytycznymi przedstawionymi przez lekarza.
Prof. dr hab. n. med. Piotr Jankowski, ekspert ogólnopolskiej kampanii „Akcja Kardioprotekcja” podkreśla istotność stosowania farmakoterapii „w prewencji wtórnej zgodnie z zaleceniami lekarza – warto przyjmować kwas acetylosalicylowy, który po zawale serca zmniejsza ryzyko zgonu o 12% i wydłuża życie.” Niestety problem pojawia się jednak, gdy pacjenci nie przyjmują leków regularnie, a z badań wynika, że wśród osób która przyjmują farmakoterapię, aż 31% osób nie stosuje leków regularnie, zmniejszając tym samym efektywność terapii[2].
Ogólnopolska kampania „Akcja Kardioprotekcja” ma na celu poprawę świadomości dotyczącej prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Działania edukacyjne obejmują upowszechnianie wiedzy na temat stosowania kardioprotekcji oraz rehabilitacji kardioprotekcyjnej w społeczeństwie, jako skutecznego zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym. Dane GUS z 2020 wskazywały, że choroby układu krążenia w Polsce przewodzą stawce przyczyn umieralności, wyprzedzając choroby nowotworowe i choroby układu oddechowego. W 2019 r. łącznie odpowiadały one za 73 proc. wszystkich zgonów. W skład Rady Ekspertów kampanii wchodzą: prof. dr hab. n. med. Piotr Jankowski oraz prof. dr hab. n. med. Ryszard Piotrowicz.
[1] Stan przedrzucawkowy wynika z nieprawidłowego ukrwienia naczyń krwionośnych podczas formowania łożyska na wczesnym etapie ciąży. W rezultacie, w III trymestrze ciąży dochodzi do ograniczenia przepływu krwi przez łożysko, co prowadzi do rozwoju nadciśnienia u kobiety ciężarnej oraz innych powikłań.
[2] Wyniki Kardiotestu dostępnego na stronie www.kardioprotekcja.pl w ramach kampanii „Akcja Kardioprotekcja”. Wyniki z okresu od marca 2023 do 2 lipca 2024, na grupie 3990 osób
