Czym jest nietolerancja laktozy?
Nietolerancja laktozy to stan, w którym organizm reaguje nieprawidłowo na spożycie produktów zawierających laktozę, czyli cukier mleczny. Główną przyczyną takiej reakcji jest niedobór lub brak enzymu trawiennego zwanego laktazą, który jest odpowiedzialny za rozkład laktozy na proste cukry: glukozę i galaktozę. Kiedy organizm nie produkuje wystarczającej ilości tego enzymu, laktoza nie jest trawiona w jelicie cienkim, co powoduje, że dostaje się do jelita grubego w nierozłożonej postaci. W wyniku tego procesu laktoza fermentuje pod wpływem bakterii, co skutkuje powstawaniem krótkołańcuchowych kwasów organicznych np. kwasu octowego, masłowego oraz gazów takich jak wodór, dwutlenek węgla czy metan, prowadzących do nieprzyjemnych dolegliwości układu pokarmowego, takich jak wzdęcia, bóle brzucha, czy biegunka[1].
Ważne jest odróżnienie nietolerancji laktozy od alergii na białka mleka krowiego. Alergia ta występuje, gdy układ odpornościowy reaguje nadwrażliwie na białko mleka krowiego, co może przejawiać się różnymi objawami, od skórnych do obejmujących układ oddechowy czy pokarmowy. Nietolerancja laktozy dotyczy głównie problemów trawiennych, wynikających z braku lub niedoboru enzymu laktazy, podczas gdy alergia na białka mleka krowiego ma podłoże immunologiczne[2].
Wpływ nietolerancji laktozy na zrównoważoną dietę
Laktoza jest obecna w wielu produktach, przede wszystkim w nabiale, jednak warto wiedzieć, że zawartość tego cukru jest mniejsza w fermentowanych przetworach mlecznych, ponieważ obecne w nich żywe kultury bakterii częściowo rozkładają laktozę w trakcie procesu fermentacji[3]. Nietolerancja laktozy ma istotny wpływ na dietę, gdyż wymaga dostosowania nawyków żywieniowych oraz wyeliminowania lub ograniczenia spożycia produktów zawierających laktozę. Przy każdej diecie eliminacyjnej należy zwrócić szczególną uwagę na ilość dostarczanych do organizmu makro- i mikroskładników. W przeciwnym wypadku można narazić się na niedobory witamin i składników odżywczych.
Produkty bez laktozy
Obecnie producenci żywności starają się wychodzić naprzeciw osobom z nietolerancją laktozy, w związku z tym powstaje coraz więcej produktów mlecznych niezawierających laktozy jak np. jogurty bez laktozy. Jeżeli dla wybranych produktów nie są dostępne ich bezlaktozowe odpowiedniki, to warto skorzystać z listy produktów, w których laktoza nie występuje naturalnie (lub występuje w śladowych ilościach).
Są to przede wszystkim:
- napoje roślinne (pozyskiwane m.in. z ryżu, soi, nerkowców)
- żółte sery,
- jaja,
- warzywa strączkowe (np. fasola, soczewica, ciecierzyca),
- warzywa kapustne (np. kapusta, kalafior),
- orzechy,
- nasiona (np. chia),
- pestki dyni
- mąka,
- ryż,
- płatki owsiane,
- zboża,
- mięso
Ze wszystkich tych produktów jesteśmy w stanie skomponować zbilansowaną dietę składającą się z białka, węglowodanów i tłuszczy. Na talerzu powinny znaleźć się produkty pełnoziarniste, warzywa oraz źródła białka takie jak mięso, ryby czy rośliny strączkowe. Oczywiście, przy nietolerancji laktozy warto konsultować wybory dietetyczne z lekarzem lub dietetykiem, którzy mogą doradzić w sprawach prawidłowego żywienia.
[1] Zatwarnicki, Paweł. „Nietolerancja laktozy–przyczyny, objawy, diagnostyka.” Piel. Zdr. Publ 4.3 (2014): 274.
[2] Michalczuk, Małgorzata, and Adam J. Sybilski. „Nietolerancje pokarmowe.” Pediatria i Medycyna Rodzinna 6.3 (2010): 190.
[3] Mojka, Katarzyna. „Charakterystyka mlecznych napojów fermentowanych.” Problemy Higieny i epidemiologii 94.4 (2013): 725.
