Małżeństwo a upadłość konsumencka. Jakie są konsekwencje majątkowe?

Wniosek o ogłoszenie upadłości składa się na formularzu, którego wzór znajduje się w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie określenia wzorów formularzy wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.

upadlosc-konsumencka
Upadłość konsumencka. Foto Nichole Warman

Upadłość konsumencka – uwagi wprowadzające

Na wstępie należy wyjaśnić, że upadłość konsumencka dotyczy tylko osób, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Jest to rozwiązanie polegające na tym, że pozbywamy się swoich długów, ale jednocześnie tracimy majątek, który został przez nas dotychczas zgromadzony.

W ocenie ustawodawcy, podstawowym celem wprowadzenia tej instytucji prawnej była możliwość przeprowadzenia postępowania upadłościowego stwarzającego osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej szansy na dalsze życie „bez obciążeń”, czego konsekwencją jest zwolnienie niewypłacalnego dłużnika z zobowiązań (pismo z dnia 24 maja 2012 r. Podsekretarz Stanu, DD3/0602/39/IMD/12/BMI9-6540, Biul.Skarb. 2012/3/14-15).

Upadłość konsumencka – wymogi formalne

Wniosek o ogłoszenie upadłości składa się na formularzu, którego wzór znajduje się
w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie określenia wzorów formularzy wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Wniosek powinien zawierać następujące informacje:
1)   imię i nazwisko, miejsce zamieszkania oraz numer PESEL dłużnika, a jeśli dłużnik nie posiada numeru PESEL – dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
2)   wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika;
3)   wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
4)   aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
5)   spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty (UWAGA- może być także tylko jeden wierzyciel);
6)   spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu, w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania;
7)   listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia,
w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;
8)   oświadczenie dłużnika, że nie zachodzą okoliczności będące podstawą do oddalenia wniosku.

Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.

Sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie jednego sędziego zawodowego.

Każdorazowo wniosek o ogłoszenie upadłości podlega weryfikacji przez sądy. W określonych sytuacjach wniosek może zostać oddalony np.: jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności, istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa albo w sytuacji, w której, dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne.

Uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości. O ogłoszeniu upadłości powiadamia się właściwą izbę skarbową oraz właściwy oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Upadłość konsumencka – konsekwencje dla majątku małżonków

Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa. Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Warto podkreślić, że małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając tę wierzytelność sędziemu-komisarzowi.

Jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy. Kwotę, określa sędzia-komisarz, biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu, zdolności zarobkowe upadłego, sumę uzyskaną ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz opinię syndyka. Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie.

Odrębną kwestią dotyczącą majątku małżonków jest możliwość ogłoszenia wspólnej upadłości konsumenckiej, której obowiązujące przepisy nie przewidują. Warto w tym kontekście wskazać na treść art. 37 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania wyliczonych w tym przepisie czynności. Mając powyższe na uwadze, należy podkreślić, że w przypadku problemów finansowych obojga małżonków należałoby złożyć dwa odrębne wnioski o ogłoszenie upadłości każdego z małżonków, z wnioskiem o połączenie obu spraw do wspólnego rozpoznania na zasadzie art. 219 kodeksu postępowania cywilnego w zw. z art. 35 ustawy Prawo upadłościowe. Możliwość połączenia spraw dotyczy jedynie postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Natomiast postępowanie upadłościowe prowadzone po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej, będzie prowadzone osobno, co do każdego z małżonków. Brak jest, bowiem podstawy prawnej pozwalającej na ich połączenie.

Autorem jest:
Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu i w kontrolach podatkowych