Panuje moda na dietę bezglutenową. Jednak wdrażanie takiej diety, szczególnie u osób bez zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego, nie ma żadnego uzasadnienia. Często nie ma wskazań do restrykcyjnych diet bezglutenowych, które są proponowane pacjentom przez nie zawsze kompetentnych dietetyków lub powszechnie dostępne czasopisma, promujące tzw. zdrowy tryb życia.
„Jest coraz więcej badań, które dowodzą, że restrykcyjna dieta bezglutenowa, nieumotywowana zdiagnozowaną chorobą trzewną, może prowadzić do zwiększonego ryzyka rozwoju innych chorób, np. cukrzycy czy schorzeń sercowo-naczyniowych czy otyłości.” — podkreśla dr n. med. Karolina Radwan, specjalista gastroenterologii.
Nie taki gluten straszny
Gluten, czyli grupa białek obecnych głównie w zbożach (pszenica, żyto, jęczmień, owies), sam w sobie nie jest szkodliwy i w zdecydowanej większości nie ma negatywnego wpływu na organizm ludzki. „Są dwie grupy ludzi, którzy powinni unikać glutenu lub całkowicie wyeliminować go z diety. Przede wszystkim powinien być restrykcyjnie wykluczony z pożywienia osób z chorobą trzewną, czyli celiakią. Jest to choroba przewlekła o podłożu autoimmunologicznym, uwarunkowana genetycznie. Czynnikiem etiologicznym jest nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na gluten, co prowadzi do uszkodzenia i zaniku kosmków jelitowych. W rezultacie dochodzi do zaburzeń wchłaniania składników pokarmowych (tzw. zespół złego wchłaniania)“ – wyjaśnia specjalistka.
Kolejną grupą, która powinna unikać glutenu, są osoby, które nie chorują na celiakię, ale są uczulone na białko zawarte w zbożach lub też mają tzw. nietolerancję glutenu. „Jest to sytuacja, w której nie stwierdzono ani choroby trzewnej, ani alergii na zboża, jednak produkty glutenowe wywołują niekorzystne objawy ze strony układu pokarmowego: bóle brzucha, biegunki, wzdęcia, niekiedy zaparcia. Nietolerancja glutenu nie powoduje poważnych powikłań ani konsekwencji ogólnoustrojowych. Warto więc okresowo nieco zmniejszyć jego ilość w diecie, jednak nie jest to wskazanie do restrykcyjnej diety bezglutenowej“ – tłumaczy dr Radwan.
Jakie badania wybrać?
Jakie badania należy wykonać w kierunku alergii na gluten, nietolerancji glutenu oraz celiakii? Czy mogą być w tym pomocne ogólnodostępne komercyjne testy?
„Niestety, powszechnie dostępne, kosztowne testy na nietolerancje pokarmowe IgG-zależne nie mają wystandaryzowanej wartości diagnostycznej. Pozwalają uzyskać jedynie orientacyjną, najczęściej nieadekwatną informację na temat nietolerancji pokarmowych. Na ich podstawie często dietetycy zalecają diety eliminacyjne, niekiedy bardzo restrykcyjne, które zazwyczaj nie przynoszą oczekiwanej poprawy klinicznej lub tylko częściowe złagodzenie dolegliwości. Istotne znacznie mają testy serologiczne (tj. z krwi), opierające się głównie na oznaczaniu specyficznych przeciwciał zaangażowanych w reakcje immunologiczne. W diagnostyce znaczenie ma również ocena endoskopowa i histopatologiczna błony śluzowej jelita cienkiego z oceną jej struktury w skali Marsha.” – przestrzega specjalistka.
