Mechanizmy obronne chronią nas przed lękami i frustracjami, pozwalają uporać się z trudnymi doświadczeniami. W pewnym stopniu mogą występować u każdego człowieka. Czasem jednak potrafią utrudniać życie. Jak działają niektóre z nich?
Czym są mechanizmy obronne?
Za twórcę tego pojęcia uważa się Zygmunta Freuda, który początkowo wskazywał, że zachodzące w psychice procesy obronne wynikają z cierpienia spowodowanego konfliktem między pragnieniami jednostki a normami moralnymi. Z biegiem lat koncepcja ewoluowała, następnie została rozwinięta przez jego córkę, Annę Freud, która wyszczególniła listę mechanizmów obronnych. Obecnie termin należy do kanonu podstawowych pojęć psychologii.
To reakcje organizmu pojawiające się w sytuacjach wywołujących lęk i poczucie zagrożenia. Mają na celu zmniejszenie lub eliminację tego wrażenia bez zmiany faktycznych okoliczności. Zwykle są naturalne, pomagają dostosować się warunków, zdystansować od nieprzyjemnych uczuć. Jednak, jeśli nadużywamy mechanizmów obronnych poprzez odsuwanie, a nie rozwiązywanie problemów, mogą okazać się destrukcyjne. W takich przypadkach warto zasięgnąć opinii specjalisty.
Przemieszczenie
Prawdopodobnie większość z nas przynajmniej raz w życiu spotkała się z sytuacją, w której ktoś wyładował na nas złość. Taka osoba zastosowała mechanizm przemieszczenia. Polega on na przeniesieniu negatywnych uczuć i emocji w stronę człowieka, zwierzęcia czy przedmiotu, będącego mniejszym zagrożeniem.
Wyparcie
Jest charakterystyczne dla osób mających za sobą trudne przeżycia, szczególnie z okresu dzieciństwa. Polega na nieświadomym usuwaniu z pamięci wspomnień, które są bolesne lub budzą lęk. Wyparte uczucia jednak wciąż istnieją w podświadomości. Mogą powrócić w dorosłym życiu, powodując między innymi trudności w nawiązywaniu poprawnych relacji lub tworzeniu związków.
Racjonalizacja
Zdarza się, że w życiu spotykamy osoby, które zawsze usprawiedliwiają lub dorabiają teorie do swojego zachowania. Często potrzebują wyjaśnić te motywacje nie tylko komuś, ale też sobie. Stosując mechanizm racjonalizacji próbują ukryć prawdziwe powody decyzji, zachowań czy niepowodzeń, uzasadniając je w sposób pozornie logiczny, przedstawiając w korzystniejszym świetle.
Projekcja
Polega na nieświadomym przypisywaniu zazwyczaj negatywnych myśli, uczuć czy emocji osobom w otoczeniu. Przykładem może być zazdrosny mąż zarzucający żonie chęć romansu z innym mężczyzną, podczas gdy faktycznie on sam marzy o romansie z inną kobietą. Przyczyną może być potrzeba odcięcia się od własnych frustracji.
Sublimacja
Można powiedzieć, że sublimacja jest jednym z pozytywnych mechanizmów obronnych. To zjawisko skierowania energii związanej z zachowaniem nieakceptowanym społecznie w stronę tego aprobowanego. Często jest to związane z agresją lub aktywnością seksualną, które mogą znaleźć ujście w sporcie.
Justyna Grochowska
