Kacheksja – utrata wagi w trakcie choroby onkologicznej. Przyczyny

Kacheksja to termin dotyczący zespołu zaburzeń metabolicznych, który cechuje się utratą mięśni i/lub tkanki tłuszczowej, a także występowaniem zapalenia.

Kacheksja – utrata wagi w trakcie choroby onkologicznej. Przyczyny
Kacheksja – utrata wagi w trakcie choroby onkologicznej. Przyczyny

W kacheksji nowotworowej pacjenci doświadczają utraty masy ciała, która negatywnie oddziałuje na ich jakość życia, a także pogarsza rokowanie. Stwierdza się, że wyniszczenie nowotworowe występuje w co najmniej połowie przypadków chorób nowotworowych i najczęściej dotyczy pacjentów zmagających się z rakiem trzustki, wątroby, żołądka, jelita, przełyku czy płuc (1). Przyczyn występowania kacheksji może być wiele – kluczową jest ograniczone spożycie pokarmu. Wskazuje się również, że czynnikiem mającym wpływ na jej rozwój jest zarówno sama choroba, jak i stosowane leczenie onkologiczne (2)

Jakie mogą być przyczyny występowania kacheksji?

Wyniszczenie organizmu wynika z obecności nowotworu, który przyczynia się do uwalniania wielu niekorzystnych mechanizmów. Dochodzi w tym czasie do zakłócenia równowagi metabolicznej ze względu na stan zapalny. Ponadto choroba nowotworowa zwiększa zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze, których pokrycie może być utrudnione. Co więcej z leczeniem onkologicznym związane jest występowanie wielu powikłań, które mogą nasilać utratę masy ciała, pogłębiając stan niedożywienia. Działania niepożądane, takie jak utrata apetytu, zaburzenia smaku, zaburzenia odczuwania zapachu, ból brzucha czy biegunka, mogą dodatkowo utrudniać żywienie, pogarszając stan odżywienia chorego.

Jakie inne czynniki mogą mieć wpływ na występowanie kacheksji nowotworowej?

  • zaburzenia immunologiczne,
  • powikłania chirurgiczne (np. zespół krótkiego jelita),
  • niedrożność przewodu pokarmowego,
  • ograniczenie aktywności fizycznej,
  • choroby współistniejące (np. niewydolność krążenia, wątroby czy niewydolność oddechowa),
    zaburzenia psychiczne (np. depresja) (2).

Kacheksja – leczenie żywieniowe

Podczas leczenia dietetycznego pacjentów z wyniszczeniem nowotworowym zalecane jest dążenie do doustnego przyjmowania pokarmów. Jeżeli żywienie drogą doustną jest utrudnione, wówczas konieczne może okazać się zastosowanie żywienia dojelitowego, a w wyjątkowych sytuacjach żywienia pozajelitowego. Ostatnia z form leczenia żywieniowego może okazać się szczególnie korzystna dla chorych przygotowujących się do rozległych zabiegów, przyspieszając regenerację organizmu, a także poprawiając tolerancję leczenia. Wsparcie żywieniowe u chorych z kacheksją nowotworową powinno obejmować poradnictwo dietetyczne, w tym szczególnie zwrócenie uwagi na spożycie białka, złagodzenie symptomów wpływających na żywienie (np. zaburzenia smaku), a także zwiększoną liczbę posiłków.

Kluczowy element leczenia wyniszczenia wśród pacjentów onkologicznych powinno stanowić również zastosowanie dodatkowego wsparcia żywieniowego. Wdrożenie żywności medycznej może pomóc w dostarczeniu odpowiedniej ilości energii czy białka, a także w przyroście masy ciała (2, 3). Korzystne w przypadku kacheksji może okazać się rozważenie z lekarzem zastosowania płynnych preparatów, takich jak Resource Protein. Jest to wysokobiałkowy produkt wskazany dla pacjentów onkologicznych niedożywionych lub narażonych na rozwój niedożywienia. Resource Protein dostępny jest aż w 5 smakach i może stanowić uzupełnienie codziennego jadłospisu lub jedyne źródło pożywienia. Drugim produktem, który z kolei może okazać się przydatny w pokryciu zapotrzebowania na kalorie, jest wysokoenergetyczny preparat Resource 2.0. Jego zastosowanie może mieć pozytywny wpływ na stan odżywienia.

Piśmiennictwo:

Baba M. R., Buch S. A. Revisiting Cancer Cachexia: Pathogenesis, Diagnosis, and Current Treatment Approaches. Asia-Pacific Journal of Oncology Nursing 2021; 8(5): 508-518.
Jarosz M. (red.). Praktyczny podręcznik DIETETYKI, Instytut Żywności i Żywienia 2010.
J. Arends, F. Strasser, S. Gonella, T. S. Solheim, C. Madeddu, P. Ravasco, L. Buonaccorso, M. A. E. de van der Schueren, C. Baldwin, M. Chasen & C. I. Ripamonti on behalf of the ESMO Guidelines Committee. Cancer cachexia in adult patients: ESMO Clinical Practice Guidelines. ESMO Open 2021; 6(3): 1-18.

Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource Protein – do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia, któremu może towarzyszyć zwiększone zapotrzebowanie na białko. Resource 2.0 – do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia.